ایرانیان جهان - مهر /پس از ماه‌ها همکاری تنگاتنگ، ترامپ و ماسک این روزها آشکارا مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند؛ تنشی فزاینده و رو به تعمیق که می‌تواند حزب جمهوری‌خواه را دوپاره و مسیر انتخابات 2028 را بازنویسی کند.
«ایلان ماسک» با پیشینه‌ای مستقل و فرصت‌طلبانه، سال‌ها از آب گل‌آلود میان دو جناح سیاسی آمریکا ماهیگیری کرده است؛ از حمایت مالی تاکتیکی از دموکرات‌هایی چون اوباما و کلینتون به‌دلیل سیاست‌های محیط‌زیستی گرفته تا چرخشی آشکار به‌سوی جناح راست در آستانه انتخابات 2024.
در انتخابات اخیر، ماسک نه‌تنها میلیاردها دلار به کمپین ترامپ تزریق کرد، بلکه با پلتفرم «ایکس» (توئیتر سابق) به یک بازوی رسانه‌ای مؤثر برای جمهوری‌خواهان بدل شد. نتیجه این اتحاد، انتصاب تاریخی ماسک به ریاست «وزارت بهره‌وری» (DOGE) دولت ترامپ بود؛ نهادی تازه‌تأسیس که با محوریت الگوبرداری از مدیریت تسلا، ده‌ها هزار نیروی فدرال را حذف و ساختار اجرایی آمریکا را کوچک‌سازی کرد.
اما این ماه‌عسل دیری نپایید و وی پس از ترک دولت در پایان مه، به‌سرعت علیه لایحه ضدخودروی برقی ترامپ موضع گرفت و در پاسخ، با توهین و تهدید رئیس‌جمهور مواجه شد. اکنون، همان اتحادی که زمانی ستون قدرت جناح راست بود، به نقطه‌ای از فروپاشی رسیده که ممکن است آرایش سیاسی 2028 را از ریشه دگرگون کند.
بازار
دلایل پنجگانه اختلاف رئیس جمهور و میلیاردر آمریکایی
1. تضاد ایدئولوژیک در سیاست‌گذاری فناوری و اقتصاد سبز
نخستین و مهم‌ترین شکاف میان ترامپ و ماسک در بُعد ایدئولوژیک و نگرش به آینده اقتصاد آمریکاست. ترامپ به‌عنوان یک ناسیونالیست اقتصادی، بارها صنایع انرژی سنتی مانند زغال‌سنگ و نفت را به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد آمریکا ستوده است؛ در حالی‌که ماسک همواره پرچم‌دار انرژی پاک، خودروهای برقی و فناوری‌های نو بوده‌است. طرح ترامپ برای حذف مشوق‌های فدرال خودروهای برقی در لایحه «One Big Beautiful Bill» (لایحه بزرگ و زیبا) نماد واضح این تضاد بود. ماسک در پاسخ، این لایحه را «ضدآمریکایی» و «حمایت از بازندگان اقتصادی» توصیف کرد.
2. رقابت بر سر نفوذ بر جناح راست و طبقه متوسط نوگرا
در انتخابات اخیر، ماسک برخلاف تصور عموم نه‌تنها از ترامپ حمایت مالی کرد بلکه به‌عنوان چهره‌ای میانجی برای جذب رأی طبقه تکنولوژیک، مستقل و ضدنظام سنتی سیاسی جمهوری‌خواه ایفای نقش کرد. اما پس از انتخابات، ترامپ تلاش کرد مالکیت کامل گفتمان محافظه‌کارانه را به نام خود بازپس گیرد و حضور ماسک را یک تهدید تلقی کرد. در واقع، ترامپ نمی‌خواهد رهبران دیگری در جناح راست حضور داشته باشند که بتوانند برند سیاسی مستقلی بسازند؛ چیزی که ماسک به وضوح در حال تلاش برای آن بود.
3. رقابت بر سر آینده هوش مصنوعی و کنترل اطلاعات
ماسک یکی از بلندترین صداها در هشدار درباره خطرات هوش مصنوعی است، در حالی که ترامپ در این حوزه یا سکوت کرده یا رویکردی فرصت‌طلبانه و بازاری دارد. اختلافات آن‌ها در سیاست‌گذاری‌های کلان درباره داده، امنیت سایبری، سانسور در رسانه‌های اجتماعی و حتی الگوریتم‌های خبری شدت یافته است. ترامپ در سخنرانی اخیرش، ماسک را «کنترل‌گر اطلاعات مردم» نامید، درحالیکه ماسک، ترامپ را متهم به «حمایت از بی‌سوادی دیجیتال» کرد.
4. اختلاف در پرونده‌های قضائی و فساد
ماسک در چند توئیت صریح در شبکه ایکس به طرز بی‌سابقه‌ای ترامپ را متهم کرد که «حقیقت را درباره پرونده اپستین پنهان می‌کند» و گفت که «هیچ سیاستمداری نباید فراتر از حسابرسی عمومی باشد، حتی ترامپ»؛ این حمله مستقیم، خشم ترامپ را برانگیخت تا جایی‌که وی روز پنجشنبه (6 ژوئن/16 خرداد) در شبکه اجتماعی خود موسوم به «تروث سوشال» نوشت: «ماسک عقلش را از دست داده… مردم نباید به افرادی گوش دهند که در تلاشند خود را منجی کشور جا بزنند اما هیچ درکی از سیاست ندارند.»
5. بلندپروازی سیاسی ماسک و تهدید به تشکیل حزب سوم
ریشه نهایی اختلاف، جاه‌طلبی سیاسی روزافزون ماسک است. او طی ماه‌های گذشته فقط یک میلیاردر فناوری نبود، بلکه در صدد مهندسی مجدد ساختار حزبی ایالات متحده برآمده بود. نظرسنجی‌ای که ماسک در ایکس منتشر کرد و در آن بیش از 80 درصد مخاطبان خواهان یک حزب سیاسی جدید بودند، در حکم اعلام جنگ علیه ساختار دوحزبی آمریکا بود. ترامپ از این موضوع به شدت برآشفت چون آن را خیانت به سرمایه‌گذاری‌های انتخاباتی گذشته‌اش می‌دانست.
نبرد منافع؛ از سقوط تسلا تا لرزش کاخ سفید
با تشدید جدال لفظی میان ترامپ و ماسک، سهام تسلا دو روز پیش (پنجشنبه) با سقوطی 14.3 درصدی مواجه شد که معادل 150 میلیارد دلار از ارزش بازار این شرکت را از بین برد. این کاهش عمدتاً به دلیل درگیری علنی میان ترامپ و ماسک در شبکه‌های اجتماعی بود، جایی که ترامپ تهدید کرد قراردادهای دولتی با شرکت‌های ماسک را قطع خواهد کرد. این افت سهام تأثیر قابل‌توجهی بر شاخص‌های اصلی بازار داشت و نگرانی‌هایی را درباره وابستگی بازار به شرکت‌های بزرگ فناوری برانگیخت.
برای ماسک، این درگیری تهدیدی جدی برای منافع تجاری‌اش محسوب می‌شود. ترامپ تهدید کرده است که میلیاردها دلار یارانه و قرارداد دولتی با شرکت‌های ماسک از جمله تسلا و اسپیس‌ایکس را قطع خواهد کرد. اسپیس‌ایکس در حال حاضر قراردادهایی به ارزش بیش از 22 میلیارد دلار با ناسا و وزارت دفاع دارد که در صورت لغو، برنامه‌های فضایی ایالات متحده تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
از سوی دیگر، تسلا نیز با خطر از دست دادن مشوق‌های مالیاتی خودروهای برقی مواجه است. لایحه پیشنهادی ترامپ معروف به «One Big Beautiful Bill» شامل حذف اعتبار مالیاتی 7500 دلاری برای خودروهای برقی است که می‌تواند سود سالانه تسلا را تا 3 میلیارد دلار کاهش دهد.
برای ترامپ نیز این درگیری بدون هزینه نیست. حمایت ماسک از ایجاد حزب سیاسی جدید و انتقاداتش از لایحه مالیاتی ترامپ می‌تواند حمایت طبقه متوسط نوگرا و تکنولوژیک را از جمهوری‌خواهان کاهش دهد. علاوه بر این، درگیری با ماسک ممکن است بر بازارهای مالی تأثیر منفی بگذارد و اعتماد سرمایه‌گذاران را نسبت به ثبات اقتصادی دولت کاهش دهد.
در مجموع، درگیری ترامپ و ماسک نه‌تنها بر منافع اقتصادی هر دو طرف تأثیر گذار است بلکه پیامدهای سیاسی و اجتماعی گسترده‌ای نیز به‌دنبال داشته و خواهد داشت. ادامه این تنش‌ها می‌تواند بر آینده سیاسی ترامپ و موقعیت تجاری ماسک تأثیرات بلندمدتی داشته باشد.
جنگ بر سر رهبری آینده راست؛ ماسک وارث این جناح می‌شود؟
در ظاهر، نزاع میان ایلان ماسک و دونالد ترامپ ممکن است یک درگیری شخصی و واکنشی رسانه‌ای جلوه کند اما واقعیت این است که در بطن این جدال، بازتوزیع قدرت در میان راست‌گرایان آمریکایی در حال وقوع است.
حزب جمهوری‌خواه پس از دو دهه تکیه بر چهره‌های کاریزماتیک و پوپولیستی حالا با تهدیدی بی‌سابقه از درون مواجه است؛ رقیبی که نه‌تنها از محبوبیت برخوردار است بلکه ابزارهای ساخت قدرت از قبیل سرمایه، پلتفرم ارتباطی، زیرساخت دیجیتال و افکار عمومی مستقل را هم در اختیار دارد. ماسک دیگر در حال بازی در زمین جمهوری‌خواهان نیست و زمین بازی را خود طراحی می‌کند.
پلتفرم ایکس به یک «آزمایشگاه حزب‌سازی» بدل شده و ماسک از آن فراتر از یک شبکه اجتماعی استفاده می‌کند؛ او ساختار قدرت را لایه‌لایه از نو طراحی کرده است؛ با الگوریتم‌های شخصی‌سازی‌شده، نظرسنجی‌های مستقیم، پیام‌رسانی آنی و یک ارتش از تأثیرگذاران تکنولوژیک که از میلیاردرها تا توسعه‌دهندگان مستقل را شامل می‌شود.
در نظرسنجی که تنها ظرف 24 ساعت در ایکس انجام شد، چند میلیون نفر شرکت و بالای 80 درصد از تشکیل حزب سوم حمایت کردند. این فقط عدد نیست بلکه اثبات عملی ظرفیت بسیج سیاسی از خارج از ساختار سنتی است.
از نگاه ناظران، برخلاف دیگر چهره‌هایی که حزب سوم را به‌عنوان اعتراض مطرح کرده‌اند (مثل اندرو یانگ، کارافرین آمریکایی یا رالف نیدر، فعال سیاسی مستقل و میلیونر آمریکایی)، ماسک در حال طراحی یک «اکوسیستم انتخاباتی» است؛ جایی که رأی‌گیری، ارتباطات، جمع‌آوری کمک‌های مالی و تبلیغات همه بر بسترهای در مالکیت خودش اتفاق می‌افتد. این امر، او را از قانون‌مندی‌های سنتی FEC (کمیسیون انتخابات فدرال) تا حدی مصون می‌سازد. تصور ظهور حزبی که زیرساخت رأی‌گیری دیجیتال، ناظر رأی و تبلیغات خودکار را در اختیار داشته باشد، جمهوری‌خواهان سنتی را به وحشت انداخته‌است.
از سوی دیگر، این شکاف تنها تهدیدی برای پیوند ماسک و ترامپ نیست بلکه از واگرایی دو استراتژی قدرت حکایت دارد؛ ترامپ به کادر سنتی حزب و نیروی بدنه‌محور تکیه دارد و ماسک قدرت خود را بر داده، تکنولوژی و نوآوری استوار کرده است. اگر حزب جدید ماسک، حتی بدون نامزد نهایی، بتواند در انتخابات 2028 فقط 8 تا 12 درصد آراء را جذب کند، می‌تواند نقش یک «پادشاه‌ساز» یا «شکننده اکثریت» را ایفا کند؛ نقشی که احتمالاً برای جمهوری‌خواهان پرهزینه‌تر از شکست درونی خواهد بود.
در مجموع، این نزاع فراتر از یک اختلاف بر سر لایحه مالیاتی یا یارانه خودروهای برقی است؛ این جدال بر سر کنترل آینده جریان راست در آمریکاست. آیا هدایت جمهوری‌خواهان همچنان در دست سیاستمداران پوپولیست سنتی چون ترامپ باقی خواهد ماند یا قدرت به نسل جدید میلیاردرهای تکنولوژیک منتقل می‌شود که به‌جای سخنرانی در تجمعات، با داده، الگوریتم و شبکه‌های اجتماعی افکار عمومی را مهندسی می‌کنند؟ انتخابات 2028 احتمالاً نخستین میدان واقعی برای پاسخ به این پرسش خواهد بود اما مقدمات نبرد، همین حالا در حال رقم خوردن است.
به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید