ایرانیان جهان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سپهر سلیمی| در روزهای اخیر، خبر ممنوعیت آنچه «سگگردانی» نامیده شده در چندین شهر ایران بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشته و بار دیگر بحث درمورد قانون حمایت از حیوانات، قوانین شهری و نگاه جامعه به حیوانات خانگی را داغ کرده است. سگگردانی در حالی ممنوع اعلام می‌شود که تجارت و تکثیر حیوانات همچنان آزادانه و بدون نظارت ادامه دارد. این تناقض آشکار، پرسش‌های مهمی را درباره سیاست‌های جاری برمی‌انگیزد. پیش از هر چیز لازم است اشاره کنم که حقوق‌دانان بسیاری تأکید کرده‌اند که قانونی صریح و روشن برای ممنوعیت سگگردانی وجود ندارد. فارغ از اینکه چنین ممنوعیتی از منظر قانونی قابل اتکاست یا نه، باید پرسید: تبعات اجتماعی، بهداشتی و حتی اقتصادی این سیاست چیست؟ فعالان حقوق حیوانات و محیط زیست بارها درباره افزایش افسارگسیخته تولید و خرید و فروش غیرقانونی حیوانات هشدار داده‌اند. بازار پررونق و در عین حال آشفته خرید‌و‌فروش حیوانات خانگی ازجمله سگ، به شکل گسترده‌ای در دهها سایت اینترنتی و صدها فروشگاه حیوانات خانگی (پت‌شاپ) و صفحه اینستاگرامی جریان دارد و در اغلب موارد هیچ‌گونه نظارت قانونی وجود ندارد. روندی که نه‌تنها با حقوق حیوانات در تضاد است، بلکه ریشه بسیاری از مشکلات مرتبط با حیوانات بی‌سرپرست و رهاشده نیز به شمار می‌رود.
در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، تجارت حیوانات خانگی تحت قوانین سخت‌گیرانه و نظارت‌های دقیق صورت می‌گیرد. این فرایند نیازمند مجوزهای قانونی و شرایط بهداشتی خاص است و فروشندگان موظف‌اند از استانداردهایی پیروی کنند که رفاه حیوان و سلامت روانی و جسمی آن را تضمین کند. در بسیاری از این کشورها، حیوانات فقط از طریق مراکز معتبر یا پناهگاه‌هایی که شرایط سرپرستی را به دقت بررسی می‌کنند، به افراد واگذار می‌شوند. در مقابل در کشور ما در سایت‌هایی مانند دیوار و شیپور، روزانه دهها، صدها و شاید هزاران آگهی فروش حیوانات خانگی منتشر می‌شود؛ آگهی‌هایی که بدون هیچ‌گونه بررسی، مجوز یا نظارت تخصصی، به‌سادگی در دسترس عموم قرار دارند. در یکی از این سایت‌ها، تعداد آگهی‌های مرتبط با سگ به عدد 20 هزار می‌رسد. برخی از سگ‌های موجود در بازار به شیوه‌های مختلف از خارج از کشور وارد شده‌اند.
بسیاری از افرادی که به پرورش و فروش حیوانات مشغول هستند، هیچ تخصص و تعهدی در حوزه حیوانات ندارند و ساده‌ترین اصول نگهداری و رفاه حیوانات را رعایت نمی‌کنند. آنها عملا در حال «تولید انبوه» حیوانات خانگی و ازجمله سگ هستند، بی‌آنکه مسئولیتی در قبال سلامت، آینده یا وضعیت آنها داشته باشند.
در شرایطی که هر‌کسی به‌راحتی می‌تواند این حیوانات را پرورش داده و عرضه کند، بسیاری از این حیوانات ممکن است از سلامت جسمانی برخوردار نباشند و مشکلات ژنتیکی داشته باشند. همچنین ممکن است از نژاد «سگ‌های ممنوعه» باشند؛ سگ‌هایی که تکثیر، خرید و فروش و حتی نگهداری‌شان به واسطه شرایط رفتاری و جسمانی خاص در بسیاری از کشورهای دنیا ممنوع شده است ولی متأسفانه در کشور ما بدون هیچ کنترل و محدودیتی خرید و فروش می‌شوند.
با توجه به نبود نظارت قانونی و سازمان‌یافته بر بازار حیوانات خانگی، صدور ممنوعیت برای سگگردانی در معابر عمومی نه‌تنها گرهی از مشکلات باز نمی‌کند، بلکه خود می‌تواند به مجموعه‌ای از چالش‌های جدید منتهی شود؛ چالش‌هایی که مستقیما زندگی حیوانات، سرپرستان آنها و خانواده‌های‌شان و حتی مجریان قانون را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال اگر سگی بیمار شود و سرپرست آن به دلیل ترس از برخورد قانونی قادر به بردن حیوان به مراکز درمانی نباشد، علاوه بر درد و رنجی که به حیوان بیمار تحمیل می‌شود، تبعات بهداشتی مثل بروز بیماری قابل سرایت به انسان و سایر مشکلات بهداشتی را می‌تواند در پی داشته باشد. علاوه بر مسائل بهداشتی، بسیاری از سگ‌ها به دلایل جسمانی و نژادی نیاز دارند که روزانه ساعتی را در فضای باز حضور داشته باشند. این نیاز یک خواسته لوکس یا تفننی نیست، بلکه بخشی از مراقبت اولیه و ضروری این حیوانات به شمار می‌آید. در نبود فضایی ایمن، اختصاصی و مجاز برای تردد حیوانات، سرپرستان آنها ناچارند برای برآوردن این نیاز طبیعی، به پارک‌ها و فضاهای عمومی پناه ببرند.
وقتی حضور حیوانات خانگی در فضاهای عمومی ممنوع یا محدود می‌شود، عملا سرپرستان این حیوانات در موقعیتی مبهم قرار می‌گیرند. چه باید بکنند؟ آنها با حیواناتی زندگی می‌کنند که بخشی از زندگی آنها شده‌اند، پیوندی عاطفی با آنها برقرار کرده‌اند و نسبت به سلامت و آسایش‌شان احساس مسئولیت دارند. حال اگر این سرپرستان، در پی اجرای سیاست‌هایی سخت‌گیرانه، از خدمات دامپزشکی، گردش روزانه یا حتی حضور در محیط‌های شهری محروم شوند، نتیجه چیزی جز آسیب جسمی و روانی به حیوان و سرپرستش نخواهد بود.
در شرایطی که تعداد سگ‌های خانگی به صدها هزار عدد می‌رسد، هرگونه تصمیم‌گیری در این مورد نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های اجتماعی، نیازهای اساسی حیوانات و حقوق شهروندان انجام شود. فقط با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، تدوین قوانین روشن و آموزش اجتماعی می‌توان به راه‌حلی قابل اجرا در این زمینه رسید.
بازار ![]()