ایرانیان جهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حمید‌رضا جلائی‌پور-استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران| ایران در حال مذاکره و توافق با آمریکا بود. دو روز قبل از انجام دور ششم این مذاکرات، ناگهان اسرائیل نسل‌کش به تاسیسات هسته‌ای ایران و به خانه‌های فرماندهان سپاه و دانشمندان هسته‌ای حمله کرد و صدها زن و بچه ایرانی‌ها را کشت. بهرغم نارضایتی‌های از قبل موجود در جامعه، اما به سرعت و به‌صورت خودجوش در جامعه ایران یک جنبش عمومی در پشتیبانی از نظامیان و دفاع از تمامیت ایران در برابر تجاوز اسرائیل شکل گرفت.
(نتانیاهوی جنایتکار خام‌اندیشانه فکر می‌کرد اگر فرماندهان نظامی ایران را به قتل برساند و دو تا نطق تلویزیونی هم برای مردم ایران بکند، ایرانیان علیه حکومت قیام می‌کنند! و ایران را تحویل اسرائیل جنایتکار می‌دهند!) من به‌عنوان یک علاقه‌مند به علوم اجتماعی در حال رصد تجربی این «جنبش ملی نو ظهور» هستم. اما در اینجا مایلم خصیصه‌های کنونی و قابل رویت این جنبش خودجوش را بیان کنم.
جنبش‌ها، حرکت جمعی آگاهانه و هدفمند تعداد زیادی از شهروندان یک کشور هستند که بدون چشمداشت اقتصادی و داوطلبانه برای تحقق هدفی شکل می‌گیرند. جنبش‌ها معمولاً از قبل طراحی نمی‌شوند بلکه بنا به ضرورت و برای حیات اجتماعی از سوی شهروندان شکل می‌گیرد.
زمینه اولیه این جنبش چه بود؟
بر اساس گزارش‌ها، اسرائیل نسل‌کش در تاریخ بیست و سوم خرداد هزار و چهار صد و چهار به تأسیسات هسته‌ای ایران، از جمله نطنز حمله کرد. این حملات، که به گفته برخی منابع شامل هدف‌گیری زیرساخت‌های هسته‌ای و همچنین ترور فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای به همراه خانواده‌ها و همسایه‌های آن‌ها بوده است، برای فعالان جامعه ایران به عنوان تهدیدی برای تمامیت ایران و (نقض آشکار منشور ملل متحد) تلقی شده است و کثیری از مردم عادی هم این خطر را شهودی دریافت کردند.
این اقدام، طبق بیانیه نمایندگی ایران در سازمان ملل، به تأسیسات تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آسیب زده و خطر فاجعه تشعشعات خطرناک را به همراه داشته است. بهرغم خطر جانی برای اهالی بی‌گناه سرزمین ایران. واکنش سریع مقامات ایرانی، از جمله رهبر انقلاب، در خطاب به مردم، نشان‌دهنده تأکید بر ضرورت دفاع از تمامیت ایران و وعده پاسخ سخت به این تجاوز آشکار بود.
شواهد در خیابان‌ها و محافل مردمی در فضای واقعی و در فضای مجازی نشان می‌دهد که بهرغم نارضایتی‌های داخلی از عملکرد حکومت، حمله خارجی به ایرانی‌ها و به زیرساخت‌های حیاتی کشور باعث شده که قاطبه مردم، و حتی نیروهای سیاسی مخالف، حول محور دفاع از کشور متحد شوند. این اتحاد به دلیل احساس تهدید نسبت به استقلال و تمامیت ایران شکل گرفته است. اکثر جریان‌های سیاسی شناسنامه‌دار و نهادهای مدنی این تجاوز اسرائیل را محکوم کرده و مردم را به دفاع از تمامیت ایران دعوت کرده‌اند.
گزارش‌ها از شبکه‌های اجتماعی، مانند پست‌های منتشرشده در X، اینستا، واتس‌آپ و تلگرام به واکنش خودجوش مردمی و محکوم کردن جنایات اسرائیل نسل‌کش دارد.
مختصات این جنبش شرکت‌کنندگان به ترتیب شامل سه حامل ذیل می‌شوند:
اول، نظامیان هستند. فرماندهان ارشد نظامی ایران، به‌ویژه سپاه پاسداران، ارتش و نیروی انتظامی، به دلیل هدف‌گیری مستقیم توسط اسرائیل علیه آنان، نقش محوری در این جنبش را دارند. گزارش‌ها از آثار شهادت برخی از بهترین فرماندهان و دانشمندان در این حملات، حکایت از بُعد انگیزشی برای بسیج نظامیان در ماموریت جدیدشان داشته است.
دوم، کارگزاران دولت ایران هستند که از طریق بیانیه‌های رسمی و اقدامات دیپلماتیک (مانند نامه به شورای امنیت)، تلاش می‌کنند تا این حملات را به عنوان تجاوز بین‌المللی محکوم کنند و حمایت ملی را جلب نمایند و در عین حال تلاش می‌کنند مشکلات معیشتی ناشی از ورود به وضعیت جنگی را سامان دهند.
سوم، اقشار مختلف مردم هستند؛ حتی کسانی که پیش‌تر از سیاست‌های دولت ناراضی بودند، به دلیل تهدید خارجی و احساس خطر برای استقلال کشور، به این جنبش پیوستند. این حمایت در قالب هُشیاری نسبت به اخبار، هم‌افزایی بین اطرافیان، خنثی کردن شایعات و اقدامات ستون پنجم و احساسات میهن‌پرستانه با پشتیبانی از نیروهای مسلح، قابل مشاهده است.
اهداف این حرکت خودجوش
هدف اول، دفاع از تمامیت ایران است. حفظ استقلال و امنیت ملی ایران در برابر تهدیدات خارجی، به‌ویژه از سوی اسرائیل، هدف اصلی این حرکت است. بیانیه‌های تشکل‌های سیاسی و انجمن‌های مدنی و نویسندگان در شبکه‌های اجتماعی مبین این دفاع از ایران هست.
هدف بعدی، بازدارندگی در برابر حملات آینده است. این بازدارندگی عمدتاً از طریق موثرتر کردن عملیات نظامیان، جلب حمایت مردمی و آمادگی پرسنل دولتی برای مواجهه با کمبودها صورت می‌گیرد. همچنین دستگاه دیپلماسی دنبال مذاکره عزتمندانه است.
هدف بعدی، تقویت همبستگی ملی است. این جنبش به عنوان ابزاری برای کاهش شکاف‌های داخلی و ایجاد وحدت در برابر دشمن خارجی عمل می‌کند. شخصیت‌ها و گروه‌های حتی آسیب‌دیده از حکومت، به صراحت از مردم خواسته‌اند که از اقداماتی که همبستگی ملی را تضعیف می‌کند، پرهیز کنند. شرط مبارزه موثر با تجاوز اسرائیل همکاری حکومت و جامعه مدنی در کمک به نظامیان کشور و تلاش برای رفع کمبودهای مردمی است.
روش‌ها و اقدامات این حرکت
بهرغم شرایط سخت و برتری تکنولوژیک اسرائیل-آمریکا نیروهای مسلح ایران، شجاعانه به دنبال پاسخ نظامی به حملات اسرائیل هستند. در کنار عملیات نظامیان حرکت دیپلماتیک ایران از طریق سازمان ملل و دیگر دولت‌ها است تا حملات اسرائیل را محکوم کنند و خواستار پاسخگویی حامیان رژیم نسل‌کش باشند. در عین حال دستگاه دیپلماسی تلاش می‌کند شرایط برای مذاکره ایران-آمریکا را به‌صورت عزتمندانه فراهم کند. در کنار دو اقدام فوق تکثیر و تجمیع حمایت‌های مردمی و رسانه‌ای است. گزارش‌هایی از نوشته‌ها و شعارهای مردمی در تهران و دیگر شهرها و حتی خارج از کشور وجود دارد که نشان‌دهنده حمایت عمومی از این حرکت ملی است.
نکته جالب اینکه این جنبش مردمی «شعاری» نیست و به چالش‌ها و محدودیت‌هایش توجه دارد. مانند نارضایتی‌های داخلی که ممکن است عده‌ای به‌عنوان ستون پنجم بخواهند سوءاستفاده کنند و در حین افزایش حملات دشمن جامعه را دوقطبی کنند. یا این جنبش به محدودیت‌های مادی در داخل و خارج از کشور (تنهایی ایران) توجه دارد لذا از حکومت انتظار معجزه آنی ندارد. این حرکت و جنبش «دفاع از ایران» که به صورت خودجوش شکل گرفته است و نتیجه احساس تهدید جمعی در برابر تجاوز خارجی است، تازه ابتدای راه است و روزهای سختی را در پیش دارد، چون اسرائیل دولت جنایتکاری است. در آینده تلاش می‌کنم با دقت و ذکر شواهد بیشتر این بحث را دنبال کنم.
بازار ![]()