ایرانیان جهان - وطن امروز / «زلنسکی خاک می‌دهد؟» عنوان یادداشت روز در روزنامه وطن امروز به قلم ثمانه اکوان است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
بعد از دیدار و نشست دوجانبه رئیس‌جمهور آمریکا و روسیه در آلاسکا، روز دوشنبه رهبران کشورهای اروپا به همراه زلنسکی وارد کاخ سفید شدند تا اطمینان حاصل کنند ترامپ و پوتین بدون حضور آنها به سمت توافق صلحی با روسیه نمی‌روند که ملاحظات آنها در آن لحاظ نشده باشد. رسانه‌ها از این نشست مهم به عنوان «مهم‌ترین رویداد دیپلماتیک سال» در پرونده جنگ اوکراین یاد کردند. این نشست در شرایطی برگزار شد که ترامپ تلاش دارد تا قبل از ماه اکتبر که کمیته اعظای جایزه صلح نوبل، نامزد نهایی خود برای دریافت این جایزه را معرفی می‌کند، پرونده جنگ بین روسیه و اوکراین را برای همیشه ببندد و خود را بزرگ‌ترین «صلح‌ساز» دنیا معرفی کند. بر همین اساس بعد از دیدار با پوتین در آلاسکا، ترامپ اعلام کرد به دنبال توافق آتش‌بس میان 2 کشور نیست و به دنبال صلحی تمام‌عیار و طولانی بین 2 طرف است اما این مذاکرات در شرایطی شکل گرفت که پس از 3 سال و نیم جنگ فرسایشی، چشم‌انداز روشنی برای پایان درگیری‌ها وجود ندارد و 2 طرف درباره ادعاها و خواسته‌های خود در مذاکرات به قدری جدی و بدون انعطاف هستند که گمان می‌رود پروسه این توافق برای صلح بسیار طولانی و با چالش‌های زیادی همراه باشد اما در جلسه رهبران اروپا با ترامپ چه گذشت و در نهایت قرار است چه نتیجه‌ای برای کشورهای درگیر در این مساله داشته باشد؟
* دستور کار: آتش‌بس تا تضمین‌های امنیتی
این نشست به دلیل نگرانی‌های رهبران اروپا، از قبل با دستور کاری مشخص برگزار شده بود و زلنسکی نیز پیش از حضور در کاخ سفید این دستور کار را با آنها هماهنگ کرده بود. موضوعات اصلی نشست شامل موارد زیر بود: تضمین‌های امنیتی برای اوکراین (البته بدون عضویت فوری در ناتو)، امکان برگزاری نشست مستقیم زلنسکی و پوتین و سپس اجلاس سه‌جانبه با حضور ترامپ، نقش احتمالی آتش‌بس در مسیر صلح، بحث‌های حساس درباره تبادل سرزمینی و کمک‌های نظامی و قراردادهای تسلیحاتی برای اوکراین.
بر اساس سندی که فایننشال‌تایمز مشاهده کرده، اوکراین پیش از نشست پیشنهادات خود را با آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در میان گذاشته بود.
بازار ![]()
این موارد شامل تعهد به خرید 100 میلیارد دلار سلاح آمریکایی با تأمین مالی اروپا، قرارداد 50 میلیارد دلاری تولید پهپاد با شرکت‌های اوکراینی و اصرار بر دریافت غرامت کامل جنگ از روسیه، احتمالاً از محل دارایی‌های بلوکه‌شده مسکو در غرب بود.
زلنسکی همچنین پیشنهاد داده بود لغو هرگونه تحریم روسیه به پایبندی مسکو به توافق صلح آتی و رعایت انصاف در عمل مشروط باشد و چارچوب امنیتی قوی برای جلوگیری از تجاوزات آینده، به جای صلح بر پایه امتیازدهی در این مذاکرات شکل بگیرد. کی‌یف همچنین پیش از این نشست در پیشنهادات خود، پیشنهاد پوتین برای تثبیت خطوط مقدم در ازای عقب‌نشینی اوکراین از بخش‌هایی از دونتسک و لوهانسک را رد کرده بود اما رسانه‌ها خبر دادند زلنسکی در جریان این نشست، اعلام کرده «حاکمیت سرزمینی اوکراین، مساله‌ای بسیار مهم است و درباره این موضوع فقط در دیدار خصوصی با پوتین بحث خواهد شد». ترامپ نیز در نشست چندجانبه با زلنسکی و رهبران کلیدی اروپا این موضوع را مطرح کرد. وی گفت: «ما همچنین باید درباره تبادلات احتمالی سرزمینی گفت‌وگو کنیم و در این زمینه، خط برخورد کنونی - یعنی منطقه جنگی - را در نظر بگیریم».
* ترامپ به اهدافش از این نشست رسید؟
شخص ترامپ را می‌توان یکی از بازیگرانی در این نشست دانست که عملا قبل از هرگونه آتش‌بس یا صلح، به چندین هدف خود از میانجی‌گری بین روسیه و اوکراین رسید و یکی از مهم‌ترین آنها فروش سلاح به اوکراین بود.
ترامپ در این نشست بارها تأکید کرد پایان دادن به جنگ اوکراین «یکی از دشوارترین چالش‌ها» است. وی گفت پس از دیدار خود با پوتین در آلاسکا، دیگر آتش‌بس را کافی نمی‌داند و به جای آن به دنبال یک توافق جامع صلح است؛ حتی اگر جنگ در جریان باشد. وی در بخشی از سخنانش تصریح کرد: «ما چیزی را رایگان نمی‌دهیم، سلاح می‌فروشیم». به گفته ترامپ، تأمین سلاح اوکراین باید بر پایه قراردادهای فروش باشد، نه کمک بلاعوض. ترامپ همچنین وعده داد تضمین‌های امنیتی اوکراین از سوی کشورهای اروپایی در هماهنگی با آمریکا ارائه خواهد شد.
یکی از لحظات جنجالی جلسه زمانی بود که ترامپ در میانه گفت‌وگوها تلفنی با پوتین صحبت کرد و جلسه برای چند دقیقه متوقف شد. این اقدام نشان داد او در حال پیشبرد نوعی دیپلماسی شخصی است که بسیاری از رهبران اروپا را غافلگیر کرد.
* رهبران اروپا در دوراهی فشار بر روسیه یا همراهی با ترامپ
رهبران اروپا اگرچه به نظر می‌رسید با نگرانی زیادی راهی واشنگتن شده‌اند اما بعد از جلسه، همگی از نتایج آن رضایت داشتند. مارک روته، دبیرکل ناتو گفت هیچ بحثی درباره اعزام نیرو به اوکراین نشده و تأکید کرد تضمین‌های امنیتی مدنظر بیشتر به ماده 5 ناتو شباهت دارد تا عضویت کامل اوکراین. وی ترامپ را عامل شکستن بن‌بست دیپلماتیک با پوتین دانست. روته افزود بیش از 30 کشور از جمله ژاپن و استرالیا در حال کار روی مفهوم تضمین‌های امنیتی برای اوکراین هستند. وی در عین حال اذعان کرد آمریکا و چند کشور دیگر مخالف عضویت اوکراین در ناتو هستند.
فردریش مرتس، صدر اعظم آلمان نیز خبر داد دیدار زلنسکی و پوتین طی 2 هفته آینده انجام خواهد شد، هرچند نسبت به «شجاعت» پوتین برای حضور در نشست ابراز تردید کرد. وی همچنین آتش‌بس را لازمه آغاز مذاکرات صلح دانست. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه اما موضعی سخت‌تری گرفت. وی گفت در صورت امتناع روسیه از پذیرش آتش‌بس، باید تحریم‌های تازه‌ای علیه مسکو اعمال شود.
مکرون افزود هیچ گفت‌وگویی درباره واگذاری سرزمین به روسیه در کار نبوده و امنیت اوکراین در واقع به امنیت کل اروپا گره خورده است. البته بعد از جلسه رسانه‌ها فاش کردند همگی رهبران اروپا درباره اینکه در نهایت باید طرح واگذاری زمین در برابر صلح را بپذیرند، تقریبا هم‌نظر بودند اما می‌خواهند در ادامه، راه برای چانه‌زنی بیشتر در این باره را باز بگذارند.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، اجلاس سه‌جانبه ترامپ - پوتین - زلنسکی را «گام منطقی بعدی» خواند و جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا از تلاش ترامپ در آوردن پوتین به میز مذاکره تمجید کرد. الکساندر استاب، رئیس‌جمهور فنلاند هم با خوش‌بینی گفت در 2 هفته گذشته پیشرفتی بیش از 3 سال و نیم اخیر حاصل شده است. او از روحیه همکاری «تیم اروپا و تیم آمریکا» سخن گفت. اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز بر اهمیت تضمین‌های امنیتی مشابه ماده 5 تأکید کرد.
ولادیمیر پوتین در برابر این نشست سکوت کرد اما دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه و معاون شورای امنیت ملی این کشور اظهار کرد «جنگ‌طلبان اروپایی» در کاخ سفید نتوانستند ترامپ را شکست دهند. وی همچنین پرسید زلنسکی پس از بازگشت چگونه مسائل مربوط به مرزها و تضمین‌های امنیتی را توضیح خواهد داد؟
* گام‌های بعد برای صلح چیست؟
بر اساس گزارش رسانه‌ها، نقشه راه برای گام‌های بعد در زمینه آتش‌بس یا صلح بین اوکراین و روسیه شامل مراحل و موضوعات کلیدی زیر است: دیدار دوجانبه پوتین و زلنسکی که قرار است ظرف 2 هفته آینده برگزار شود و پس از برگزاری جلسه دوجانبه بین پوتین و زلنسکی، نشست سه‌جانبه‌ای شامل این 2 نفر و دونالد ترامپ نیز برگزار خواهد شد.
در مورد گام‌های بعد، آتش‌بس، یکی از گام‌هایی است که رهبران اروپایی اعتقاد دارند به سرعت باید برداشته شود اما دونالد ترامپ بعد از دیدار با پوتین، موضع خود را تغییر داد و اعلام کرد ممکن است نیازی به آتش‌بس فوری نباشد و می‌توان روی صلح کار کرد در حالی که نبرد ادامه دارد اما امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و فردریش مرتس، صدراعظم آلمان بر لزوم برقراری آتش‌بس به عنوان «گامی کلیدی برای پیشرفت مذاکرات صلح» تاکید کردند.
به نظر می‌رسد دونالد ترامپ مسیری را برای صلح به اوکراین پیشنهاد داده که مستلزم واگذاری دونباس و پذیرش تضمین‌های امنیتی خاصی از شرکای غربی‌اش است. روزنامه تلگراف در همین باره نوشت: اگر اوکراین این طرح را بپذیرد، به عنوان یک کشور مستقل - حداقل فعلاً - زنده خواهد ماند. زلنسکی به یقین در انتخابات پس از جنگ با سرزنش سیاسی گسترده‌ای روبه‌رو خواهد شد؛ اگر او طرح ترامپ برای پایان دادن به جنگ را رد کند، اوکراین ممکن است مجبور شود بدون حمایت ایالات متحده با روسیه بجنگد، بویژه اگر رئیس‌جمهور ایالات متحده تصمیم بگیرد زلنسکی را به خاطر شکست مذاکرات سرزنش کند. این تقریباً مطمئناً منجر به تسلیم نهایی خواهد شد، زیرا روسیه از مزایای نیروی انسانی و تجهیزات جنگی چشمگیری برخوردار است.
یک نکته مثبت این است که وضعیت اوکراین در سیستم امنیتی اروپا بالاخره می‌تواند روشن شود. اوکراین عضو ناتو نخواهد شد. بسته شدن قطعی این در، باعث نگرانی شدید کی‌یف خواهد شد اما بعید است رهبران ایالات متحده و اروپا هرگز عضویت اوکراین در ناتو را پیش ببرند. با این وجود، دریافت تضمین‌های امنیتی به سبک ماده 5 ناتو باید منبع خوش‌بینی محتاطانه‌ای برای اوکراین باشد. وقتی زلنسکی در مراحل اولیه حمله روسیه درخواست منطقه پرواز ممنوع کرد، تنها کشورهای بالتیک و لهستان حاضر به در نظر گرفتن یک رویارویی مستقیم بودند. ترس از «خطرات تشدید» رویارویی با روسیه، تحویل سیستم‌های تسلیحاتی حیاتی را به تأخیر انداخت و توانایی اوکراین برای استفاده از آنها علیه خاک روسیه را محدود کرد.
نشست 27 مرداد در کاخ سفید بی‌تردید نقطه عطفی در دیپلماسی جنگ اوکراین بود. تغییر لحن زلنسکی، ورود فعال ترامپ و تلاش رهبران اروپا برای همسویی در برابر مسکو، همگی نشان می‌دهد تلاش برای پایان جنگ وارد مرحله‌ای جدید شده است. با این حال، چالش‌های بزرگ همچنان باقی است: مرزهای سرزمینی، تضمین‌های امنیتی واقعی، غرامت جنگ و مهم‌تر از همه، آمادگی یا عدم آمادگی پوتین برای مذاکره. شاید نشست آتی زلنسکی و پوتین بتواند پاسخ بخشی از این پرسش‌ها را بدهد اما آنچه روشن است، این است که دیپلماسی بار دیگر به عنوان مسیر اصلی پایان جنگ اوکراین در مرکز توجه قرار گرفته است.
* حاشیه پررنگ‌تر از متن
نکته جالب حضور زلنسکی در کاخ سفید، غلبه حاشیه بر متن در این دیدار بود. زلنسکی در آخرین مرتبه‌ای که از کاخ سفید دیدار داشت، درگیر چالشی بسیار عمیق و ناامید‌کننده با ترامپ و جی‌‌دی ونس شد. او در آن دیدار کت و شلوار رسمی به تن نداشت و همین مساله جرقه نخستین درگیری‌های لفظی را بین 2 طرف زد. در ادامه ترامپ که مشکلات شخصی نیز با زلنسکی داشت، وارد درگیری لفظی با او شد و به یکباره فضا بسیار متشنج شد. این بار اما فضای اتاق بیضی به طور محسوسی آرام‌تر و دوستانه‌تر بود.
برایان گلن، مفسر طرفدار ترامپ که برای شبکه اینترنتی «صدای واقعی آمریکا» کار می‌کند، در نشست کاخ سفید گفت: «در آن کت و شلوار فوق‌العاده به نظر می‌رسی». ترامپ هم سپس رو به زلنسکی گفت: «من هم همین را گفتم. قشنگ نیست؟ او همان کسی است که دفعه پیش به تو حمله کرد». زلنسکی هم که کت مشکی، پیراهن مشکی و شلوار مشکی به تن داشت، به خبرنگار کنایه زد: «تو همان کت‌وشلوار قبلی را پوشیدی. من تغییر کردم، تو نه».
برخلاف سفر پرتنش زلنسکی به واشنگتن در فوریه گذشته، این بار رهبران اروپا با لحن مثبت از میزبانی ترامپ یاد کردند. مارک روته، دبیرکل جدید ناتو نشست را «بسیار موفق» خواند و ترامپ نیز آن را «خوب» توصیف کرد. یکی از نکات نمادین جلسه، تغییر پوشش زلنسکی بود؛ او کت و شلواری تیره بر تن داشت و دیگر خبری از لباس‌های نظامی همیشگی‌اش نبود.
همین تغییر به عنوان نشانه‌ای از چرخش دیپلماتیک کی‌یف در رسانه‌ها بازتاب یافت. رئیس‌جمهور اوکراین با تغییر پوشش خود، پیامی روشن فرستاد: آماده است از موضعی دیپلماتیک‌تر وارد صحنه شود. زلنسکی در این نشست 11 بار از ترامپ تشکر کرد؛ اقدامی که بسیاری آن را نشانه‌ای از تلاش او برای جلب حمایت کامل واشنگتن دانستند.
ترامپ در این جلسه همچنین با لحنی طنزآمیز رهبران حاضر را ستود؛ از «آقای بزرگوار» خطاب کردن روته گرفته تا تعریف از استارمر به عنوان «دوستی که مردم دوستش دارند» و تمجید از ملونی به عنوان «الهام‌بخش» و «بادوام‌ترین رهبر». وی حتی از مرتس درباره رنگ برنزه‌اش پرسید!
چیدمان حضور سران اروپا در مقابل ترامپ هم از حواشی نشست کاخ سفید بود. ترامپ پشت میز معروف خود نشست و سران کشورهای اروپایی هرکدام در مقابل او روی صندلی‌های معمولی نشستند؛ موضوعی که باعث شد این نحوه چیدمان صندلی‌ها و طراحی اتاق جلسه نوعی توهین و تحقیر برای اروپایی‌ها باشد.