ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
بیش از یک دهه است که فعالان صنعت طیور از یک چالش بزرگ سخن می‌گویند، ضرورت حذف یک نژاد خاص از چرخه تولید مرغ و ورود نژادهای با کیفیت. اما در تمام این سال‌ها، سیاستگذاران به استفاده از این نژاد خاص اصرار دارند؛ نژادی که به لحاظ کیفیت خروجی مورد نظر را ندارد. در سال‌های اخیر در کشتارگاه‌ها، نژادهای مرغوب‌تر به نام این نژاد خاص وارد و پس از کشتار از همان درب‌ها با همان نام، خارج می‌شوند. تولیدکنندگان و دستگاه‌های اجرایی مرتبط همه از این ماجرا با خبرند اما به غیر از تولیدکنندگان بقیه سکوت کردند. با این حال هنوز سیاستگذار در بخش کشاورزی به بهانه حفظ امنیت غذایی کشور از این رانت بزرگ حمایت می‌کند. نکته قابل تامل اینجاست که سیاستگذار سیاستی پایش به این ماجرا باز شده است و آن نیز در این سال‌ها از آن حمایت می‌کند. برهمین اساس در این سال‌ها حوزه صنعت طیور به حوزه امنیتی تبدیل شده است. با این حال فعالان این صنعت درگفت‌وگو با «اعتماد» از پشت پرده این انحصار صحبت کردند.
داوود رنگی، رییس هیات‌مدیره فدراسیون طیور ایران و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در این خصوص «اعتماد» می‌گوید: اتفاقی که برای «مرغ آرین» افتاده به دلیل زیان این شرکت بوده ضمن آنکه انحصار زمانی شکل می‌گیرد که یک سود ویژه در اختیار گروهی محدود قرار گیرد که نه تنها منافع ملی را تأمین نمی‌کند بلکه به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیز آسیب می‌زند.
به گفته او، اگر صنعت مرغ گوشتی ایران در شاخه اجداد وابسته به خارجی‌ها باقی بماند، این وابستگی می‌تواند محدودیت‌های بزرگی برای کشور ایجاد کند و کسانی که چنین تفکری را ترویج می‌کنند، اغلب افرادی هستند که نه شناخت درستی از ساختار صنعت طیور دارند و نه تجربه‌ای از تجارت خارجی و همین بی‌اطلاعی منجر می‌شود که سیاستگذاری‌ها بر پایه منافع کوتاه‌مدت یا شخصی باشد و تصمیم‌ها در این حوزه بیشتر به نفع گروه‌های خاص تمام می‌شود تا منافع عمومی کشور.
ورود دستگاه‌های امنیتی به مدیریت جوجه‌ریزی
رییس هیات‌مدیره فدراسیون طیور ایران ادامه می‌دهد: نگرانی‌ها از کمبود مرغ باعث شد تا دستگاه‌های امنیتی کشور وارد مدیریت جوجه‌ریزی اجداد مرغ گوشتی شوند. آنها مصوبه می‌گذرانند. نتیجه این نوع مدیریت آن است که طی سال‌های اخیر صنعت مرغ گوشتی کشور دچار افت جدی می‌شود.
او تأکید می‌کند: پیامد این مدیریت، افزایش وابستگی به واردات می‌شود و امروز شاهد آن هستیم که حدود 200 هزار تن مجوز واردات گوشت مرغ صادر می‌شود و این یعنی مدیریت نه‌تنها به هدف خود نمی‌رسد، بلکه کشور را وابسته‌تر هم می‌کند.
رنگی برای روشن‌تر شدن موضوع به مقایسه دو شاخه صنعت طیور اشاره می‌کند و می‌افزاید: صنعت مرغ تخم‌گذار هم به واردات اجداد وابسته است، اما مدیریت آن همچنان در دست وزارت جهاد کشاورزی و بخش خصوصی قرار دارد. همین تفاوت باعث می‌شود که روند مدیریت در بخش تخم‌گذار تخصصی‌تر پیش برود. در مقابل، در مرغ گوشتی نگاه امنیتی حاکم است. مرغ آرین به یک تابو تبدیل می‌شود و تحت عنوان پدافند ملی از آن دفاع می‌کنند. این تابو اجازه نمی‌دهد اصلاحات ضروری در صنعت صورت بگیرد.
او در ادامه به شرایط سخت تولید اشاره می‌کند و می‌گوید: پنج سال گذشته برای صنعت طیور دوره بسیار دشواری بود مجموعه‌ای از مشکلات دست به دست هم داده‌اند؛ از کمبود برق و گرمای شدید هوا گرفته تا سیاست‌های دستوری دولت. همه اینها مثل یک پکیج کامل از مشکلات، به تولیدکنندگان فشار وارد می‌کند. در بخش تولید گوشت مرغ، این فشارها بیشتر از سایر بخش‌ها احساس می‌شود. سیاست‌های دستوری مثل یک توسری است که بر سر صنعت فرود می‌آید و توان تولیدکنندگان را کاهش می‌دهد.
رنگی می‌گوید: امروز شما بازار مرغ را می‌بینید؛ بازاری پر از نابسامانی و گرانی. این وضعیتی است که مستقیما ناشی از سیاست‌های غلط و نگاه امنیتی به صنعت است. وقتی تصمیم‌ها بدون توجه به منطق اقتصادی و نظر بخش خصوصی گرفته می‌شود، نتیجه چیزی جز نارضایتی مردم و فشار بر تولیدکنندگان نیست.
او اضافه می‌کند: شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که حتی مصرف‌کنندگان نهایی هم احساس امنیت غذایی نمی‌کنند؛ وقتی تولیدکننده در تنگنا قرار می‌گیرد، طبیعی است که مصرف‌کننده هم با کمبود و گرانی روبرو می‌شود. این چرخه معیوب باید شکسته شود.
رییس هیات‌مدیره فدراسیون طیور ایران در پایان به راهکار برون‌رفت از این شرایط اشاره می‌کند و می‌گوید: راهکار این موضوع بسیار ساده است. وقتی نگاه امنیتی از صنعت مرغ حذف شود، مدیریت دوباره به اهل فن و بخش خصوصی بازمی‌گردد. تنها در این شرایط است که امکان اصلاح وجود دارد. بخش خصوصی تجربه، تخصص و انگیزه کافی دارد که صنعت را نجات دهد. اگر تصمیم‌گیری‌ها در اختیار متخصصان باشد، می‌توانیم به افزایش تولید، کاهش وابستگی و در نهایت بهبود وضعیت بازار امیدوار باشیم.
رنگی تأکید می‌کند: ادامه این مسیر چیزی جز اتلاف منابع و فشار بیشتر بر تولیدکننده و مصرف‌کننده ندارد. باید واقع‌بینانه نگاه کنیم و از تکرار اشتباه‌های گذشته دست‌برداریم. آینده صنعت طیور ایران با نگاه امنیتی تضمین نمی‌شود، بلکه با مدیریت علمی و اقتصادی و همکاری نزدیک بخش خصوصی و دولت امکان‌پذیر است.
تضاد با اصل 44 قانون اساسی
سید فرزاد طلاکش، دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار ایران، نیز در این باره به «اعتماد» می‌گوید: ماجرای «مرغ آرین» از سال 1398 و درست از زمانی که شرکت «زربال» که واردکننده نژاد «راس اجداد» در ایران است، با مشکل مواجه شد و زمینه‌ای برای تغییر جدی در بازار مرغ گوشتی کشور به وجود آورد.
طلاکش توضیح می‌دهد: برخی جریان‌ها همان زمان اینگونه القا کردند که ایران به دلیل تحریم‌ها دیگر به نژاد راس اجداد دسترسی ندارد. همین استدلال باعث شد نگاه‌ها دوباره به «مرغ آرین» جلب شود؛ نژادی که دو دهه پیش به دلیل ضعف بهره‌وری از چرخه تولید کنار گذاشته شده بود و در انبارها و مراکز تحقیقاتی خاک می‌خورد.
به گفته طلاکش، «مرغ آرین» در دهه 70 سهمی در بازار داشت اما به‌تدریج به دلیل عملکرد ضعیف، دان‌خوری بالا و گوشت‌دهی پایین از گردونه رقابت کنار رفت. وقتی شما 20 سال یک نژاد را رها می‌کنید، خصوصیات ژنتیکی‌اش دفرمه می‌شود و احیای چنین نژادی کار ساده‌ای نیست و نیاز به پروژه‌های علمی و طولانی‌مدت دارد.
او می‌افزاید: دستور احیای این نژاد با تأکید مقامات عالی کشور صادر می‌شود، اما آنچه در عمل اتفاق می‌افتد، با مفهوم علمی احیا فاصله زیادی دارد.
طلاکش تأکید می‌کند: احیای نژاد یعنی اصلاح ژنتیکی، افزایش بهره‌وری و رساندن مرغ به سطحی که با رقبای جهانی قابل مقایسه باشد. این کار نیازمند بودجه، زمان و تیم‌های پژوهشی است. اما متأسفانه در ایران به جای این مسیر علمی، به تکثیر بی‌رویه روی می‌آورند.
به گفته او، از همان ابتدا کمیته‌ای به نام «کمیته احیای آرین» تشکیل شد که حتی دبیرخانه شورای امنیت ملی، دستگاه‌های امنیتی و وزارت جهاد کشاورزی در آن عضو هستند. اما تمرکز این کمیته به جای کار ژنتیکی، بر ابلاغ دستورالعمل‌های اجرایی به مرغداران قرار گرفت.
بر اساس گفته‌های طلاکش، وزارت جهاد کشاورزی در سال‌های نخست اجرای طرح، مرغداران را موظف کرد تا 50 درصد از جوجه‌ریزی خود را به نژاد آرین اختصاص دهند. این تصمیم برای مرغداران غیرمنطقی است. آنها با این نژاد تجربه دارند و می‌دانند که آرین دان بیشتری مصرف می‌کند، گوشت کمتری می‌دهد و بازارپسندی ندارد. در نتیجه، کشتارگاه‌ها محصول آن را با پایین‌ترین قیمت ممکن خریداری می‌کنند. به همین دلیل، مرغداران زیر بار اجبار نمی‌روند و مقاومت می‌کنند.
طلاکش می‌گوید: اجبار به استفاده از یک نژاد خاص، نه‌تنها به ضرر اقتصاد مرغداران است بلکه مغایر با اصل 44 قانون اساسی و نوعی انحصار محسوب می‌شود.
او توضیح می‌دهد: اگر دولت به دنبال احیای یک نژاد است، باید از منابع خودش هزینه کند، مطالعات علمی انجام دهد و بعد از رسیدن به بهره‌وری، آن را به صنعت عرضه کند. تحمیل این‌بار بر دوش مرغداران، تصمیمی غیرقانونی و غیراقتصادی است.
به گفته طلاکش، طی پنج سال اخیر بیش از یک همت بودجه برای احیای نژاد آرین اختصاص یافته، اما تاکنون حتی یک گزارش مدون از نتایج ارایه نشده است. وقتی شما دستور رهبری و بودجه سازمان برنامه را دارید، باید بتوانید یک خروجی عینی ارایه دهید. اما امروز هیچ سندی وجود ندارد که نشان دهد این هزینه‌ها به نتیجه‌ای رسیده است.
او تأکید می‌کند: صنعت مرغ گوشتی نیازمند شفافیت و پاسخگویی است، در حالی که پروژه مرغ آرین با ابهامات فراوان پیش می‌رود.
طلاکش می‌گوید: جامعه متخصصان کشور در این باره دو دیدگاه دارد. گروهی معتقدند اصلاح ژنتیکی مرغ آرین عملا بی‌فایده است و این نژاد هیچگاه به سطح رقابت‌پذیری نمی‌رسد. به تعبیر آنها، این کار «آب در هاون کوبیدن» است. اما گروهی دیگر باور دارند که با صرف بودجه و امکانات علمی مناسب، طی حداقل هفت سال می‌توان نتایجی قابل قبول به دست آورد. به گفته طلاکش، از سال 1399 تا امروز نزدیک به پنج سال گذشته، اما هنوز حتی یک گزارش اولیه منتشر نشده است.
به گفته دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار ایران، تشکل‌های صنفی از ابتدا مخالفتی با پروژه احیای نژاد نداشته‌اند، اما شرط گذاشته‌اند که این طرح باید در چارچوب زنجیره‌های مشخص و قابل پایش انجام شود.
او توضیح می‌دهد: ما می‌گوییم بخشی از تولید آرین را در زنجیره‌های سازمان اقتصادی کوثر یا مجموعه‌هایی که اجداد در اختیار دارند، نگه دارید و گوشت آن را وارد بازار نکنید. این تولید می‌تواند صرف ذخایر استراتژیک یا مصرف نیروهای مسلح شود تا تعادل بازار به هم نخورد.
طلاکش تأکید می‌کند: امروز وزارت جهاد کشاورزی روی کاغذ ادعا می‌کند درصد مشخصی از جوجه‌ریزی‌ها از نژاد آرین است. اما در عمل کمتر از 10 درصد گوشت این نژاد در بازار دیده می‌شود. این تناقض باعث می‌شود آمارها مخدوش باشد و مدیریت بازار مختل شود. وقتی آمار واقعی وجود ندارد، امکان برنامه‌ریزی درست هم از بین می‌رود.
سید فرزاد طلاکش در پایان می‌گوید: صنعت مرغ گوشتی کشور تا زمانی که نژاد آرین به بهره‌وری و رقابت‌پذیری نرسیده، نباید با اجبار درگیر آن شود. دولت اگر به دنبال احیاست، باید با هزینه خودش و در چارچوب علمی این کار را پیش ببرد. صنعت هم آماده همکاری است، به شرط آنکه فرآیند شفاف و منطقی باشد. ما نیازمند نژادهای بهره‌ور و رقابتی هستیم، نه طرح‌هایی که تنها به آمارسازی و هدررفت منابع منجر می‌شود.
بازار ![]()