ایرانیان جهان - عصر ایران / اگرچه تجمع نظامی آمریکا گسترده است، اما برای سرنگونی کامل دولت مادورو کافی نیست. ونزوئلا تفاوت‌های بزرگی با پانامای 1989 دارد.
در دوم سپتامبر 2025، یک قایق کوچک ماهیگیری در مسیری معمول از میان آب‌های کارائیب می‌گذشت، اما خدمهٔ 11 نفرهٔ آن نمی‌دانستند که تنها چند دقیقه تا مواجهه با مرگ فاصله دارند. ناگهان و بدون هیچ هشدار قبلی، یک موشک از یک ناوشکن نیروی دریایی آمریکا شلیک شد و قایق کوچک را با انفجاری مهیب در هم کوبید و قطعات لاشه و اجساد در میان امواج پراکنده شد.
الجزیره نوشت: چند ساعت بعد، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا این حمله را اعلام کرد و از «عملیاتی موفق» در جنگ جدید آمریکا با مواد مخدر سخن گفت. اما مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، گفت آمریکا روایت دروغینی درباره قاچاق مواد مخدر می‌سازد تا ونزوئلا را هدف قرار دهد و مردم خود را برای جنگ بسیج کرد.
بازار ![]()
آغاز رویارویی خطرناک
آن حمله آغاز خطرناک‌ترین تقابل میان آمریکا و یک کشور آمریکای لاتین در چند دهه اخیر بود. از آن روز تاکنون، نیروهای آمریکایی دست‌کم 20 حمله به کشتی‌ها در آب‌های کارائیب و شرق اقیانوس آرام انجام داده‌اند که به کشته شدن دست‌کم 80 نفر انجامیده است.
اما با حضور ناو هواپیمابر آمریکایی «جرالد فورد» نزدیک آب‌های ونزوئلا، همراه هزاران نیروی نظامی آمریکایی، 9 اسکادران هوایی و بیش از دوازده کشتی جنگی، تعداد کمی از ناظران باور دارند که هدف صرفاً توقف قایق‌های قاچاق مواد مخدر است.
واشنگتن پست این تحرکات را «بزرگ‌ترین تجمع غیرمعمول» ناوهای جنگی، جنگنده‌ها و هواپیماهای جاسوسی در نزدیکی سواحل ونزوئلا توصیف کرده است. تجمعی که ممکن است پوششی برای یک اقدام نظامی گسترده‌تر باشد.
پیشینه خصومت
تنش میان واشنگتن و کاراکاس بدون رجوع به 25 سال گذشته قابل فهم نیست. روابط دو کشور از 1999 و پس از انتخاب هوگو چاوز، افسر سابق ارتش، دچار سقوط شدید شد. چاوز «انقلاب بولیواری» را آغاز کرد که ضد امپریالیسم و مبتنی بر بازتوزیع ثروت بود؛ مسیری که او را با منافع آمریکا وارد تقابل اجتناب‌ناپذیر کرد.
یکی از محورهای اصلی تقابل، نفت بود. ونزوئلا از 2007 صنعت نفت را ملی کرد و شرکت‌های خارجی را مجبور کرد یا سهام خود را به دولت بفروشند یا کشور را ترک کنند. در حالی که شرکت‌هایی چون توتال، شورون، استات اویل و BP باقی ماندند، شرکت‌های آمریکایی اکسون و کونکو‌فیلیپس امتناع کردند و دولت اموالشان را مصادره کرد. پس از آن آمریکا تهدید شد صادرات نفت ونزوئلا به آن کشور قطع شود.
حمایت ضمنی آمریکا از کودتای ناکام 2002 علیه چاوز نیز تنش را تشدید کرد. هرچند واشنگتن دخالت مستقیم را تکذیب کرد، این حادثه تصورات ونزوئلا درباره جاه‌طلبی‌های امپریالیستی آمریکا را تثبیت کرد.
پس از مرگ چاوز در 2013، نیکولاس مادورو وارث بحران اقتصادی و ایدئولوژی ضد آمریکایی او شد. فروپاشی اقتصاد ونزوئلا در سال‌های بعد، همراه با تحریم‌های شدید آمریکا، وضعیت کشور را به فاجعه‌ای انسانی تبدیل کرد. بین 2014 تا 2021 تولید ناخالص داخلی 75٪ کاهش یافت، تورم در 2025 به 270٪ رسید و 7 میلیون نفر کشور را ترک کردند.
«تروریسم مواد مخدر»: واقعیت یا بهانه؟
آمریکا تحرکات اخیر خود را تحت عنوان مبارزه با قاچاق مواد مخدر توجیه می‌کند. از 2020، وزارت دادگستری آمریکا مادورو و چند مقام ارشد را به «تروریسم مواد مخدر» متهم کرد.
اما داده‌های سازمان ملل و DEA نشان می‌دهد:
74٪ کُکائین ورودی به آمریکا از مسیر اقیانوس آرام می‌آید، نه کارائیب.
84٪ کُکائین کشف‌شده در آمریکا منشأ کلمبیایی دارد.
ونزوئلا تولیدکنندهٔ اصلی کُکائین نیست.
به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران معتقدند «مبارزه با مواد مخدر» صرفاً پوششی برای اهداف ژئواستراتژیک گسترده‌تر است.
رقابت قدرت‌ها: چین و روسیه در حیاط خلوت آمریکا
ونزوئلا به یکی از مهم‌ترین متحدان چین و روسیه در نیمکره غربی تبدیل شده است:
چین 95٪ نفت صادراتی ونزوئلا را خریداری می‌کند.
روسیه میلیاردها دلار سلاح به ونزوئلا فروخته است.
کاراکاس در موضوعات جهانی، همسو با پکن و مسکو عمل می‌کند.
در نگاه واشنگتن، این یعنی نفوذ قدرت‌های رقیب به «حیاط خلوت» آمریکا.
مشاور سابق کاخ سفید مایک فرومن گفت: «برای ترامپ، ونزوئلا نقطه آغاز اجرای دکترین مونرو در قرن 21 است.»
عملیات «نیزه جنوبی»: بزرگ‌ترین تجمع نظامی آمریکا از 1989
آمریکا بزرگ‌ترین استقرار نظامی خود در آمریکای لاتین از زمان حمله به پاناما را انجام داده است:
دریا
2 ناوشکن، 1 رزم‌ناو
گروه عظیم آبی–خاکی با ناو «ایو جیما»
بیش از 12 هزار تفنگدار دریایی
هوا
انتقال 10 جنگنده F-35 به پورتوریکو
حضور پهپادهای MQ-9 ریپر
پروازهای بمب‌افکن‌های B-52 و B-1B نزدیک ونزوئلا
عملیات پنهانی
ترامپ در 15 اکتبر تأیید کرد که CIA مجوز عملیات مخفی در داخل ونزوئلا دارد.
محدودیت‌های آمریکا و توان دفاعی ونزوئلا
اگرچه تجمع نظامی آمریکا گسترده است، اما برای سرنگونی کامل دولت مادورو کافی نیست. ونزوئلا تفاوت‌های بزرگی با پانامای 1989 دارد:
وسعت بالا
جمعیت زیاد
ارتشی بیش از 100 هزار نفر
بیش از 4.5 میلیون عضو در میلیشیای ملی
ونزوئلا نیز رزمایش‌های گسترده برگزار کرده و از روسیه، چین و ایران درخواست فوری تجهیزات دفاعی کرده است.
روسیه، چین و ایران در سازمان ملل به‌شدت از کاراکاس حمایت کرده‌اند.
سناریوهای جنگ
1. فشار کنترل‌شده
هدف آمریکا ممکن است فروپاشی نظام از طریق فشار اقتصادی و نظامی محدود باشد—بدون جنگ گسترده.
2. درگیری خارج از کنترل
هر حادثهٔ کوچک در دریا می‌تواند به جنگ تمام‌عیار تبدیل شود.
3. حمله نظامی
تحلیلگران هشدار می‌دهند که:
احتمالاً این جنگ طولانی، پرهزینه و بی‌نتیجه خواهد بود.
می‌تواند «عراق جدید» برای آمریکا باشد.
ممکن است پای روسیه، چین و ایران را به منطقه باز کند.
در هر صورت، جنگی کامل، ونزوئلا را ویران خواهد کرد و آمریکا نیز از پیامدهای آن مصون نخواهد ماند.