بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مریم جعفری / زمانی‌ که در سال 2001 میلادی پس از پنج سال حکمرانی سراسر اشتباه طالبان و سه سال خشک‌سالی، بیماری «اِسکِروی» در غرب افغانستان شیوع پیدا کرد و به‌دنبال آن حصبه و وبا به همراه سوءتغذیه شدید، صدها شهروند افغان را از پای درآورد، هیچ‌کس این تصور را نداشت که درست 20 سال بعد، ننگین‌ترین و شرم‌آورترین روز تاریخ افغانستان رقم می‌خورد و در میان سکوت جهانی و در بحبوحه لابی رهبران قدرتمند با سران گروه افراطی طالبان، پهپادهای پاکستانی، نیروهای جبهه مقاومت ملی افغانستان را موشک‌باران می‌کنند؛ ‌آن‌هم دقیقا پس از آنکه احمد مسعود، رهبر این گروه اعلام کرده بود آماده مذاکره با نمایندگان طالبان است. تاریخ در حال تکرارشدن است؛ در ماه می‌‌ همان سال 2001 میلادی، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان پس از بازدید از افغانستان هشدار داد «فاجعه انسانی» در کمین مردم افغانستان است؛ اما آنچه در آن زمان نیز مانند امروز اهمیت چندانی نداشت، جان مردم افغانستان بود؛ مردمانی که با گذشت 20 سال همچنان زیر رگبار گلوله و انفجارهای پی‌در‌پی هستند، با کمترین امکانات زندگی می‌کنند و چشم به آینده نه‌چندان روشن خود دوخته‌اند. چندی‌بعد، در 11 سپتامبر 2001 میلادی، به دستور اسامه بن‌لادن، رهبر سازمان تروریستی القاعده، برج‌های دوقلو تجارت جهانی در نیویورک هدف گرفته شد و برای انتقام هواپیماهای جنگنده آمریکایی تقریبا 18 هزار بمب را بر سر افغان‌ها فرو ریختند. حال نیز یک هفته قبل از بیستمین سالگرد حملات سپتامبر، بمب‌ها بر سر مردمانی ریخته می‌شود که در دره پنجشیر سعی در مقاومت در برابر گروهی دارند که تا پیش از مذاکرات به‌اصطلاح صلح، تروریست خوانده می‌شدند. احمد مسعود در یکی از آخرین توییت‌هایش می‌نویسد: «طالبان با ما نمی‌جنگند، بلکه ارتش پاکستان و سازمان اطلاعات این کشور آنها را رهبری می‌کنند. طالبان آن‌قدر قوی نیست که با ما درگیر شود اما ارتش پاکستان با آنها همکاری می‌کند».
برای اثبات سخنان احمد مسعود می‌توان به سفر حمید فیض، رئیس سازمان استخباراتی پاکستان اشاره کرد که روز یکشنبه وارد کابل شد. بسیاری از کارشناسان نظامی، سفر رئیس آی‌اس‌آی و تشدید جنگ در پنجشیر را با هم مرتبط می‌دانند و برخی می‌گویند رهبری جنگ پنجشیر به دست ژنرال‌های پاکستانی است‌. به گفته منابع مطلع، این اقدام اسلام‌آباد با هماهنگی عربستان، قطر و حتی آمریکا صورت گرفته است و پاکستان بدون پشتیبانی و هماهنگی نمی‌تواند وارد چنین معرکه‌ای شده باشد.
کشته‌شدن فرمانده و سخنگوی جبهه مقاومت
به گفته نیرو‌های مقاومت ملی، پهپاد‌های پاکستان و نیرو‌های کماندوی این کشور مستقیما وارد جنگ علیه مقاومت ملی در پنجشیر شده‌اند‌. منابعی در جبهه مقاومت ملی به ایندیپندنت گفته‌اند از بعدازظهر یکشنبه حملات هواپیما‌های بدون سرنشین بر سنگر‌های مقاومت ملی آغاز شده و یکشنبه‌شب این حملات به اوج خود رسید. این حملات باعث شد ژنرال عبدالودود یکی از فرماندهان جبهه مقاومت و فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت بر اثر بمباران هواپیماهای بدون سرنشین کشته شوند. ژنرال عبدالودود، خواهرزاده احمدشاه مسعود، رهبر فقید ائتلاف شمال در مقابله با طالبان بود. فهیم دشتی نیز خواهرزاده عبدالله عبدالله، رئیس شورای مصالحه ملی افغانستان بود. دشتی 
21 سال پیش هنگام حمله انتحاری دو تروریست علیه احمدشاه مسعود در تخار نیز زخمی شده بود. دشتی در یکی از آخرین توییت‌های خود نوشته بود: «جبهه مقاومت ملی بر اساس اصول دینی و اخلاقی متعهد به حل صلح‌آمیز اختلافات با طالبان است و اطمینان دارد که در مورد نظام آینده کشور می‌تواند با این گروه و دیگر گروه‌هایی که مردم افغانستان را نمایندگی می‌کنند، از طریق گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز به تفاهم برسد». به گفته شاهدان عینی، هدف اصلی این حمله احمد مسعود بوده است. اما او در توییترش نوشت: «من در امنیت هستم، نگران نباشید» و ساعتی بعد در فراخوانی از مردم خواست تا قیام عمومی را به خاطر عزت و شرف در مقابل طالبان آغاز کنند. او در پیامش خطاب به جامعه جهانی هم گفت: «به اشتباه فرصت کافی برای طالبان ایجاد کردید و باعث شدید تا آنان اعتمادبه‌نفس بیشتر پیدا کنند. جامعه جهانی فکر می‌کرد که طالبان تغییر کرده‌اند؛ در حالی که هیچ‌گونه تغییری در دیدگاه و عملکرد طالبان صورت نگرفته است، بلکه ظالم‌تر، افراطی‌تر و متعصب‌تر از دیروز شده‌اند».
برای بسیاری این پیام احمد مسعود به‌ معنای عدم سقوط پنجشیر است. بااین‌حال، منابعی در جبهه مقاومت می‌گویند حملات هواپیماهای بدون سرنشین باعث شد تا آنان از مواضع خود عقب‌نشینی کنند اما همچنان تأکید می‌کنند که جنگ هنوز در پنجشیر خاتمه نیافته و در اکثر مناطق نبرد به‌شدت ادامه دارد.
در آن سو، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان در صفحه توییترش خبر از «تصرف کامل پنجشیر» داده و گفته که تمام افغانستان به صورت کامل در اختیار این گروه قرار گرفته است. در اعلامیه کمیسیون فرهنگی طالبان گفته شده به «برادران پنجشیری اطمینان می‌دهیم که با آنان هیچ‌گونه برخورد تبعیض‌آمیزی صورت نخواهد گرفت. همه برادران ما هستند و برای یک کشور و یک هدف همه ما خدمت می‌کنیم». طالبان همچنین برای اثبات ادعای خود، ویدئویی را منتشر کرده است که در آن عده‌ای در حال نصب پرچم سفید این گروه بر ساختمان فرمانداری پنجشیر هستند؛ هرچند به گفته مقامات جبهه مقاومت، «برافراشتن نمایشی پرچم طالبان در برابر فرمانداری به معنای پایان مقاومت و تسلط کامل طالبان نیست». علی میثم، سخنگوی جبهه مقاومت ملی به بی‌بی‌سی گفته است که این خبر صحت ندارد و طالبان پنجشیر را تصرف نکرده‌اند و ما ادعای آنان را رد می‌کنیم. او در حساب توییتر خودش نوشت: «نیروهای جبهه مقاومت ملی در تمام مواضع استراتژیک در سراسر دره پنجشیر برای ادامه نبرد حضور دارند و ما به مردم افغانستان اطمینان می‌دهیم که مبارزه با طالبان و شرکای آنها را تا زمانی‌ که عدالت و آزادی حاکم نشود، ادامه خواهیم داد».
پیش از این حمله، روز یکشنبه احمد مسعود خواهان تشکیل دولت فراگیر بنا بر تقسیم صلاحیت‌های سیاسی از عمودی و تک‌‌محور به افقی، حفظ ارزش‌های حقوق‌بشری زنان و همچنین خواهان حفظ حقوق‌ بشر و احترام به تفاوت‌های فرهنگی اقوام شده بود. احمد مسعود گفته بود طالبان «پیشنهاد اختصاص دو کرسی به جبهه ملی مقاومت در دولت» را داده؛ موضوعی که به گفته خودش، حتی به این پیشنهاد فکر هم نکرده است.
تکرار 11 سپتامبر این بار در کابل
تاریخ در حال تکرار است؛ شنبه آینده که مصادف با بیستمین روز ماه سپتامبر است، این بار برای افغان‌ها روز مرگ‌باری خواهد بود؛ کسانی که در فاجعه 11 سپتامبر دست داشتند و از زندان گوانتانامو آزاد شدند، حکومت را در دست خواهند گرفت. جمعه گذشته، خلیل الرحمان حقانی که آمریکا به اتهام ارتباط با شبکه القاعده برای دستگیری او جایزه تعیین کرده بود، بدون واهمه نماز جمعه را در کابل اقامه کرد و به‌طور عملی نشان داد که حقوق بشر، آزادی بیان و دفاع از ارزش‌های دموکراتیک در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن، رئیس‌جمهوری دموکرات آمریکا، چگونه پاس داشته می‌شود.
هرچند توافق دوحه و بندهای اجرائی آن هرگز در رسانه‌ها منتشر نشد، اما عملکرد ایالات متحده در تن‌دادن به بازگشت طالبان به قدرت و خروج برق‌آسا و غیرمسئولانه خود و نیروهای ائتلاف تحت فرماندهی آنان همچنان ابهام‌برانگیز است. رئیس‌جمهوری آمریکا می‌توانست از موقعیت و اختیارات خود برای برهم‌زدن توافق دوحه، تعدیل یا به‌تأخیرانداختن آن برای کمک به مردم افغانستان یا مذاکره مجدد با طالبان یا بهتر است بگوییم با پاکستان و قطر استفاده کند؛ اما بایدن نه‌تنها ترجیح داد سکوت کند، بلکه با صراحت گفت از تصمیم خود بابت خروج نیروهای آمریکایی متأسف نیست و به مردم آمریکا گفت طالبان را نه در حرف، بلکه از روی عملکرد آنها قضاوت می‌کند.
مایه تأسف خواهد بود اگر آمریکا و دیگر کشورهای قدرتمند بعد از فاجعه افغانستان و پنجشیر یاد بگیرند که می‌توانند پشت میز مذاکرات، حفظ کرامت انسانی در کشورهای فقیر را نادیده بگیرند و از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ برای نجات جان انسان‌ها صرف‌نظر کنند؛ آن‌هم در روزهایی که بحران‌هایی نظیر شیوع بیماری وبا و حصبه دیگر تنها محدود به مرزهای یک جغرافیا نمی‌شود و شیوع پاندمی کرونا و بحران‌های محیط‌زیستی نشان داد جهان با تهدیدهایی مواجه است که امنیت جمعی را نشانه می‌گیرد.
این‌گونه تصور می‌شد که 11 سپتامبر به آمریکایی‌ها آموخته است که امنیت آنان از امنیت افغان‌ها در کشوری دورافتاده و متلاشی‌شده تحت کنترل طالبان که بن‌لادن میهمان آنان بود، جدایی‌ناپذیر است. القاعده هنوز وجود دارد؛ اگرچه آژانس‌های اطلاعاتی معتقدند این سازمان نسبت به گذشته قدرت کمتری برای حمله به آمریکا دارد، با این حال حضور شاخه‌ای جدید از داعش و بازگشت طالبان به قدرت، به سختی می‌تواند برای مردمان جهان حتی کیلومترها دورتر آرامش‌بخش باشد. فوزیه کوفی، یکی از فعالان حقوق زنان که هفته گذشته به قطر گریخت، به بی‌بی‌سی گفت: «اگر آنان (آمریکایی‌ها) فکر می‌کنند که بحران افغانستان به آنان مربوط نیست، به من اعتماد کنند، دیر یا زود آنان (گروه‌های تروریستی) دوباره به مرزهایشان خواهند رسید». تماشای چهره طالبانی که نه از عصر جاهلیت بلکه از سر میز مذاکره برآمده‌اند، به اندازه کافی دهشتناک است که افغان‌ها چاره‌ای جز فرار از وطن‌شان نبینند؛ چراکه بعد از یازدهم سپتامبر 2021، افغانستان از آنِ طالبان خواهد بود.