بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مهمت آلاکا / پیروزی نسبی جناح‌های سنی در انتخابات پارلمانی اخیر عراق، انتظارات این بخش از جامعه این کشور را برای مشارکت بیشتر در سیاست عراق بالا برده است. در واقع، جبهه‌ التقدم به رهبری محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان، به دومین ائتلاف بزرگ در پارلمان 329 عضوی تبدیل شده است. در این انتخابات که یکی از مهم‌ترین انتخابات‌های عراق از زمان حمله‌ آمریکا و متحدانش در سال 2003 به این کشور محسوب می‌شود، ائتلاف صدر به رهبری مقتدی صدر، 72 کرسی را تصاحب کرد. تقدم موفق به کسب 37 کرسی شد؛ در‌حالی‌که جبهه‌ رقیب او، العزم، به رهبری خمیس الخنجر -یکی دیگر از سیاست‌مداران سنی که در سال‌های اخیر نفوذ بیشتری پیدا کرده است- 12 کرسی را به دست آورد.
نتایج انتخابات حاکی از آن است که عرب‌های سنی‌مذهب به‌عنوان نیروی سیاسی منسجم‌تری پا به عرصه گذاشته‌اند. تقدم و العزم که غالب آرای اهل سنت را به دست آوردند، احتمالا در مجلس آینده به قدرت‌های برجسته‌ای تبدیل خواهند شد. حلبوسی به‌ویژه با رویکرد عمل‌گرایانه و سکولار خود، موقعیت مهمی در سیاست عراق که بر اساس مسائل قومی-فرقه‌ای تقسیم شده، کسب کرده است. حمایت او از پروژه‌های زیربنایی در زمان استانداری‌اش در الانبار و همچنین تلاش‌هایش برای بازتر‌کردن فضا برای سنی‌های این کشور از طریق انتصاب‌هایی در دوران ریاست‌ او بر پارلمان در سه سال گذشته، باعث شده است جامعه‌‌ عراق از او استقبال کند.
در واقع، حلبوسیِ کاریزماتیک که اولین‌بار در انتخابات پیشین در سال 2018 به پارلمان راه یافت، موقعیت خود را از طریق فرصت‌هایی که به دلیل ریاست پارلمان در اختیار داشت، تقویت کرده است. حال که جبهه‌ تقدم جایگاه دوم را در انتخابات 10 اکتبر کسب کرده، جریان سنتی سیاست سنی‌ها تغییر کرده است. پیش از غلبه‌ داعش بر موصل در سال 2014، رهبری عرب‌های سنی‌‌مذهب عراق در دست اشخاصی مستقر در این شهر شمالی بود؛ اما اسامه و اثیل، برادران النجیفی که در موصل مستقر بودند و حزب اسلامی عراق که از اخوان‌المسلمین الهام گرفته شده است، تقریبا به کلی کنار رفته‌اند. در چنین شرایطی، دستاوردهای تقدم در استان‌های الانبار و نینوا به این ائتلاف اجازه می‌دهد تا بازیگر مهمی در سیاست باشد. از این منظر، موفقیت انتخاباتی این جبهه، دوگانگی انبار-نینوا را آشکارا از بین برده و مرکز سیاست این جامعه را از شمال، به غرب عراق منتقل کرده است. اگر حلبوسی رویکردی غیر‌فرقه‌ای و فراگیر را اتخاذ کند، ممکن است جریان جدیدی را راه بیندازد که شکاف‌های منطقه‌ای و ایدئولوژیک را در جامعه از بین ببرد. بر کسی پوشیده نیست که بازیگرانی که در انتخابات گذشته کنار گذاشته شدند، به سیاست فرقه‌ای کمک کردند. با‌این‌حال، این واقعیت که رادیکالیسم در مناطق سنی‌نشین به قوت گذشته نیست، ممکن است به حلبوسی قدرت بیشتری ببخشد؛ اما حلبوسی پیشرفت سریع خود را به‌‌عنوان جوان‌ترین رئیس پارلمان عراق -مسندی که او در سپتامبر 2018 بر آن تکیه زد- مدیون همکاری با ائتلاف تحت حمایت ایران، فتح به رهبری هادی العامری است. حلبوسی از سال 2017 تا 2018 استاندار الانبار بود و گروه حشد‌الشعبی برای برقراری روابط با قبایل سنی این استان به او نیاز داشتند. در عین حال، به نظر می‌رسد خنجر نیز از زمان انتخابات 2018 به گروه‌های طرفدار ایران نزدیک شده است. برای مثال، محمدجواد ظریف، وزیر وقت خارجه‌ ایران، در مراجعه خود به بغداد، در خانه‌ این سیاست‌مدار با او ملاقات کرد.
ژئوپلیتیک منطقه‌ای و قطبی‌شدن سنی‌ها
در‌حالی‌که صحنه‌ سیاسی عراق به‌شدت از‌هم‌پاشیده شده است، به نظر می‌رسد سنی‌ها به دو بلوک اصلی تقسیم شده‌اند؛ حلبوسی از یک سو و خنجر از سوی دیگر. از طرفی گمان می‌رود حلبوسی به عربستان سعودی و امارات نزدیک‌تر است و از طرف دیگر خنجر به روابط خوب با قطر و ترکیه شناخته می‌شود. در این راستا، روابط هر دو رهبر با ایران و گروه‌های طرفدار ایران -و همچنین ماهیت کشورهای سنی همسایه- نمایانگر بینشی از آینده‌ سیاست سنی در عراق است.
در حقیقت، پیش از انتخابات 10 اکتبر، آنکارا در تلاش بود حلبوسی و خنجر را آشتی دهد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، به‌طور جداگانه میزبان این دو سیاست‌مدار رقیب بود و ظاهرا به آنها توصیه کرد که پس از انتخابات با یکدیگر همکاری کنند. هرچند هنوز مشخص نیست این اقدام به ثمر خواهد نشست یا خیر، شایعه‌هایی مبنی بر نزدیکی نسبی تقدم و العزم به گوش می‌رسد.
در‌حالی‌که همه‌ نگاه‌ها به سیاست‌بازی‌ها بر سر نتایج انتخابات و شکل‌گیری دولت بعدی عراق -ازجمله اینکه آیا دولت اکثریت خواهد بود یا ائتلافی- خیره است، این دو باید فرصت‌های موجود را به کار بگیرند. اقدام مشترک حلبوسی و خنجر هرچند دشوار و به‌ظاهر دور از انتظار است، اما می‌تواند نفوذ سنی‌ها را در صحنه‌ سیاسی عراق نسبتا تقویت کند. اگر آنها شکست بخورند، کاهش نفوذ سیاسی این جامعه اجتناب‌ناپذیر خواهد بود و اعتماد به روند سیاسی بیش از پیش کاهش می‌یابد و این به ضرر همه خواهد بود.