بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - ایمنا / کاهش 50 درصدی نرخ لیر در برابر دلار از ماه سپتامبر تاکنون از خبرهای داغ این روزهایی است که سیاست‌های دولتمردان این کشور، این واحد پولی را به یکی از بدترین ارزها در جهان تبدیل کرده است.
پول ترکیه از آغاز سال جاری میلادی تاکنون حدود 50 درصد از ارزش خود را از دست داده است. کاهش سنگینی که در سایه افزایش سریع تورم بوده است. به طوری که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در سایه این وضعیت فشار بر بانک‌ها و افزایش تورم در سال آینده میلادی در این کشور ادامه خواهد یافت.
در این حال، گرانی، تورم و کاهش شدید ارزش پول ترکیه مردم این کشور را به اعتراض‌هایی کشاند که خواستار افزایش پایه حقوقی خود بوده‌اند که با وجود بحران اقتصادی ناشی از کاهش شدید ارزش پول ملی ترکیه و تورم ناشی از آن، دولت ترکیه نیز حداقل دستمزد در این کشور را 50 درصد افزایش داد. تصمیمی که از نظر کارشناسان عاملی دیگر برافزایش تورم محسوب می‌شود.
برای مشخص شدن سقوط ارزش لیر ترکیه همین بس که حدود 12 ماه پیش یعنی ژانویه سال 2021 میلادی هر دلار برابر با 7.43 لیر ارزش‌گذاری می‌شد.
آنچه اقتصاد ترکیه را به اینجا رسانید
حال پرسش اصلی آن است که چه اتفاقاتی باعث ایجاد چنین شرایطی برای اقتصاد ترکیه شده است؟
سال گذشته میلادی متأثر از همه‌گیری بیماری کووید 19، میزان درآمد کشور ترکیه از صنعت توریسم به شدت کاهش یافت و کسب‌وکارهای خرد نیز نتوانستند گردش مالی مناسبی را در سال گذشته به ثبت برسانند.
بر این اساس پس از همه‌گیری کووید 19 در ترکیه بود که سعی دولت، خلق پول بدون پشتوانه شد تا این‌گونه موتور محرک اقتصاد کشور را به حرکت وادار کند و این نقدینگی بدون پشتوانه در همین مدت زمان کوتاه توانست اقتصاد ترکیه را با مشکل مواجه کند. دلیل دیگری که از آن برای ارزش لیر ترکیه نام برده می‌شود کاهش نرخ سود بانکی در این کشور است.
رجب طیب اردوغان تصمیم گرفت تا در زمان رکود اقتصادی حاصل از کرونا، نرخ سود بانکی را در چند نوبت کاهش دهد و با اجرای این تصمیم بود که افت پول ملی این کشور آغاز شد. داده‌های رسمی ماه نوامبر نشان داد که تورم در ترکیه نسبت به سال گذشته به 21.3 درصد رسیده است، اگرچه تحلیلگران تخمین می‌زنند که این تورم احتمالاً بالاتر است.
افزایش حجم نقدینگی، کاهش نرخ سود بانکی، افزایش تورم و افزایش بدهی‌های خارجی، از مهم‌ترین عوامل سقوط ارزش ذاتی پول ملی ترکیه محسوب می‌شوند. با وجود این شرایط، همچنان اردوغان رئیس جمهور این کشور، با افزایش نرخ‌های بهره مخالف و معتقد است که این نرخ‌ها باعث افزایش تورم می‌شوند.
اقتصاددانان و سرمایه‌گذاران معتقدند که کاهش بیشتر نرخ‌های بهره باعث سقوط مجدد ارز شود. آنان می‌گویند کاهش قدرت خرید ترک‌ها در نهایت می‌تواند منجر به‌کندی اقتصاد یا حتی رکود شود.
سلیم سازاک، پژوهشگر دانشگاه بیلکنت آنکارا می‌گوید: بازار فراتر از سیگنال دادن رفته است این به معنای واقعی کلمه بر سر دولت فریاد می‌زند که دیگر این کار را نکند.
از دید این کارشناسان تضعیف لیر، تورم را تشدید می‌کند و هزینه واردات کالاهای ضروری مانند دارو، برخی مواد غذایی و گاز طبیعی را که به دلار و یورو هستند، افزایش می‌دهد.
در این شرایط برخی جناح‌های گروه مخالف داخلی در ترکیه راه برون‌رفت از این وضعیت را در برگزاری هرچه سریع‌تر انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام در این کشور دانسته‌اند.
استمرار شرایط ترکیه در حال تبدیل به بحران؟
سعید یاری کارشناس اقتصادی در رابطه با شرایط کنونی اقتصاد ترکیه به ایمنا می‌گوید: از داغ‌ترین و مهم‌ترین موضوعات خبری این روزها کاهش عجیب نرخ لیر ترکیه در برابر دلار است که به شدت بر جو روانی بازارهای این کشور تأثیرگذار بوده است. شرایط تا حدی پیش رفت که بورس این کشور را هم به تعطیلی کشاند.
به گفته وی دلایل مختلفی برای کاهش ارزش لیر وجود دارد، از افت نرخ بهره گرفته تا بدهی‌های ترکیه و کاهش ذخایر ارزی که هر کدام دلیلی رشد تورم و شرایط دشوار اقتصادی این کشور شده است و در صورت استمرار این شرایط، فاجعه‌ای در اقتصاد ترکیه شاهد خواهیم بود.
به گفته این کارشناس قطعاً با ادامه شرایط، با اعتراضات گسترده‌ای برای تغییر رئیس جمهور این کشور مواجه خواهیم بود. همان طور که از هم‌اکنون برخی اقتصاددانان این کشور بر تغییر ریاست جمهوری تأکید داشته‌اند.
یاری در ادامه در پاسخ به این پرسش که ایجاد این شرایط تا چه میزان بر شرایط صادراتی این کشور تأثیرگذار بوده است؟ می‌گوید: شاید به نظر آید که افت ارزش لیر، صادرات ترکیه را افزایش می‌دهد و از طرفی هم افزایش صادرات باعث تولیدات بیشتر و در نتیجه اشتغال‌زایی بالاتر خواهد بود اما این اتفاق هم تا حدی پاسخگو است.
وی ادامه می‌دهد: این چنین که ترکیه تا میزان خاصی امکان تولید و صادرات بیشتر را دارد و از سویی زمانی که دولت ترکیه بدهی سنگینی دارد، مجبور است از منابع ارزی خود برای پرداخت این بدهی استفاده کند که با کمبود ارز و تورم بیشتر روبرو خواهد بود. تقریباً مانند اتفاقی که در این سال‌های تحریم، کم و بیش در ایران هم شاهد آن بوده‌ایم.
کاهش ارزش لیر، با اقتصاد ایران چه می‌کند؟
حال بحثی که وجود دارد آنکه شرایط اقتصادی ترکیه چه تأثیری بر اقتصاد ایران که همسایه این کشور است خواهد داشت؟
میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی در این باره به ایمنا می‌گوید: اتفاقی که برای لیر ترکیه افتاده است اگرچه تأثیر مستقیمی بر اقتصاد ایران ندارد اما خواه‌ناخواه به عنوان یکی از کشورهای منطقه و همسایه تأثیراتی خواهد داشت.
وی در رابطه با دلایل کاهش ارزش لیر ترکیه توضیح می‌دهد: یک‌بخشی از این اتفاق، ممکن است تعمدی و در راستای افزایش صادرات باشد. زیرا کشورها با کاهش ارزش پول ملی خود سعی در تقویت عرضه کالاهای خود دارند. به ویژه که تولیدات ترکیه صادرات محور است و می‌تواند از این طریق، درآمدزایی خوبی به دست درآورد.
این کارشناس می‌افزاید: اما دلیل دیگر به کاهش منابع ارزی ترکیه بازمی‌گردد که به دلیل سقوط صنعت گردشگری این کشور در دوران کرونا منابع ارزی آن کاهش داشته و نتیجه آن شرایط امروزی در ترکیه شده است.
مهرپور اظهار می‌کند: همان طور که اشاره شد افت ارزش لیر، می‌تواند با تقویت صادرات این کشور، تهدیدی برای تسخیر بازارهای صادراتی ایران در منطقه محسوب شود.
وی می‌گوید: با توجه به اینکه با شرایط قیمتی لیر، خرید کالاهای ترکیه برای کشورهای دیگر ارزان‌تر تمام می‌شود قدرت رقابت ترکیه در منطقه بالاتر می‌رود که تهدیدی جدی برای ایران است.
این کارشناس ادامه می‌دهد: از طرفی هم ممکن است به غیر از افزایش واردات رسمی، قاچاق محصولات ترکی به ایران فراوان‌تر شود ضمن آنکه سفر ایرانیان به این کشور بیشتر خواهد شد.
مهرپور خاطرنشان می‌کند: به هر حال برای بررسی تبعات واقعی کاهش ارزش لیر ترکیه باید منتظر ماند این روند کاهشی تا چه زمان ادامه خواهد داشت؟ بنابر دیدگاه شخصی این شرایط هرچه سریع‌تر اصلاح شده و تبدیل به بحران نمی‌شود به ویژه اگر گردشگری ترکیه دوباره به وضعیت عادی خود بازگردد.