بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دنیای اقتصاد /جلسات مربوط به گفت‌وگوی روس‌ها و آمریکایی‌ها بر سر بحران اوکراین برگزار شد و به نتیجه خاصی نرسید. هیچ‌کس هم انتظار پیشرفت زیادی از ماراتن دیپلماتیک هفته گذشته برای خنثی کردن بحران امنیتی که روسیه در اروپای شرقی با احاطه کردن اوکراین از سه طرف با 100هزار سرباز و سپس فرستادن خرابکاران برای ایجاد بهانه‌ای برای تهاجم برانگیخت، نداشت. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، دولت بایدن و ناتو سناریوهای در پیش‌رو در چند ماه آینده را مورد بررسی قرار می‌دهند، در عین حال که قرار است نسبت به مجموعه گزینه‌های در دسترس ولادیمیر پوتین هم محتاط برخورد کنند. پوتین می خواهد حوزه نفوذ روسیه را به اروپای شرقی گسترش دهد و قصد دارد با گرفتن تعهدات کتبی از ناتو حضور خود را در این منطقه تضمین و اطمینان پیدا کند که ناتو هرگز در این منطقه گسترش پیدا نخواهد کرد.
برخی از دستیاران پوتین در حاشیه مذاکرات هفته گذشته پیشنهاد کردند که اگر او از رسیدن به این هدف ناامید شود، در این صورت منافع امنیتی روسیه به نتایجی گره خواهد خورد که شدت آن در اروپا و آمریکا حس شود. در این میان برخی کنایه‌هایی شنیده شده است؛ مثلا سلاح‌های هسته‌ای روسیه به مکان‌های منتقل شود که چندان دور از سواحل آمریکا نیست و در این صورت زمان هشدار شلیک در خاک آمریکا به زیر 5دقیقه خواهد رسید. این یک بحرانی مانند بحران موشکی در کوبا است که به سال1962 رخ داد.
دیمیتری سوسلوف، تحلیلگر روسی که ماه گذشته در مسکو پشت درهای بسته برای قانون‌گذاران این کشور سخنرانی کرد، با بررسی احتمال به بن‌بست رسیدن مذاکرات گفت: «تهاجم فرضی روسیه به اوکراین امنیت ایالات متحده را تضعیف نمی‌کند. منطق کلی اقدامات روسیه این است که این ایالات متحده و ناتو هستند که باید بهای زیادی بپردازند.» همان‌طور که روز جمعه هکرهای روسی یک حمله سبک انجام دادند و وب‌سایت‌های وزارتخانه‌های اوکراین را مورد حمله قرار دادند، مشخص شد که برای روسیه حمله از طریق ارتش هکری و از کار انداختن شبکه‌های برق مونیخ تا میشیگان کار چندان سختی نیست. همه اینها می‌تواند بخشی از غوغایی باشد که کرملین به راه انداخته و در ادامه کارزارهای ارعاب روسیه باشد که از این طریق به دولت بایدن نشان دهد؛ درحالی‌که او توجه خود را معطوف به رقابت با چین کرده است، روسیه هم می‌تواند یک اخلال‌گر بزرگ باشد. رهبر روسیه این رویکرد را گوشزد کرده و در سال گذشته بارها به غرب هشدار داده است که اگر از «خط قرمز» روسیه عبور کنند، واکنش غیرمنتظره‌ای خواهند دید.
بحران کنونی ناشی از مجموعه‌ای از خواسته‌های روسیه است که در صورت اجابت آنها از سوی کشورهای غربی، عملا حوزه نفوذ روسیه را نزدیک به خطوط مرزی دوران شوروی می‌کند، یعنی تا پیش از نفوذ ناتو به کشورهای اروپای شرقی. این کشور همچنین خواستار خروج تمام تسلیحات هسته‌ای ایالات متحده از اروپا شده و گفته است که حضور آنها یک تهدید به‌حساب می‌آید؛ اگرچه نوع و مکان این سلاح‌ها طی سال‌های سال تغییر نکرده است. روسیه همچنین خواهان بازگشت نیروهای ناتو از شرق اروپا شده است که به ناتو پیوسته‌اند و به نوعی مدعی است که این پیمان جدید، جایگزین پیمان ورشو شده است.
در واکنش، دولت بایدن درباره تحریم‌های مالی و فناوری درصورتی‌که کرملین تهدیدهای خود را به‌ویژه درباره اوکراین عملی کند، هشدار داده است. اما مقامات آمریکایی می‌گویند که با وجود تمام صحبت‌ها و تهدیدات، درباره جابه‌جایی سلاح‌های هسته‌ای یا استفاده از حملات نامتقارن، تاکنون ایالات متحده شواهد کمی دیده است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی جو بایدن، در یک جلسه توجیهی در کاخ سفید در روز پنج‌شنبه حاضر نشد به این سوال که چه نوع اقدام روسیه می‌تواند واکنش ایالات متحده را در بر داشته باشد، پاسخ دهد؛ مثلا آیا ایالات متحده به یک حمله سایبری یا حمله به اوکراین واکنش نشان خواهد داد یا نه؟
وی گفت: «ایالات متحده و متحدان ما برای هرگونه احتمالی آماده هستند. ما آماده هستیم تا با حسن‌نیت در مسیر دیپلماتیک به جلو حرکت کنیم؛ اما آماده پاسخ به اقدامات جدید نیز هستیم و فراتر از آن، تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که آماده شویم و البته که ما آماده‌ایم.»
بدیهی‌ترین سناریو با توجه به گستردگی تحرکات نیروها در زمین، تهاجم روسیه به اوکراین است – شاید نه برای تسلط بر کل کشور، بلکه فرستادن نیروها به مناطق جداشده در اطراف شهرهای دونتسک و لوهانسک یا تا پایان مسیر رودخانه دنیپر. در این راستا یک مقام ارشد گزارش داد که در پنتاگون، پنج یا شش گزینه مختلف، برای وسعت تهاجم روسیه در حال بررسی است.
محققانی که فیلم‌های رسانه‌های اجتماعی را دنبال می‌کنند، نشانه‌های متعددی از ارسال تجهیزات نظامی روسیه به سمت غرب با قطار از سیبری را مشاهده کرده‌اند. در روسیه، شبکه‌های دولتی این کشور پر از خبرهایی است که حکایت از حمله ارتش اوکراین به جدایی‌طلبان مورد حمایت روسیه دارد، این همان توجیهی است که روسیه قصد دارد با توسل به آن به اوکراین حمله کند. همچنین واشنگتن مدعی شده است که عوامل روسیه با تخصص در حوزه مواد منفجره و جنگ شهری به اوکراین نفوذ کرده‌اند و ممکن است این کشور در حال برنامه‌ریزی برای اقدامی تحریک‌آمیز باشد. البته روسیه این اتهام را رد کرده است. در این هفته یوگنی بوژینسکی، ژنرال بازنشسته و مفسر تلویزیون روسیه، یک جنگ «محدود» را که توسط اوکراین تحریک شده باشد، پیش بینی کرده است؛ اما روسیه از طریق حملات هوایی می‌تواند به این ویرانگری اوکراینی‌ها پایان دهد و پیروز شود. ژنرال بوژینسکی در این مصاحبه تلفنی خطاب به آمریکا تاکید کرد: «هیچ تانکی از روسیه وجود نخواهد داشت. هواپیماها فقط تمام زیرساخت‌های اوکراین را از هوا نابود خواهند کرد، درست مثل شما.» در مذاکرات ژنو هم دیپلمات‌های روسیه به دیپلمات‌های آمریکایی تاکید کردند که هیچ طرحی برای اشغال اوکراین ندارند.
از سوی دیگر یک دیپلمات ارشد روسی در اظهاراتی که کمتر مورد توجه قرار گرفت، گفت که مسکو آماده است تا سیستم‌های تسلیحاتی نامشخص را در مکان‌های نامشخص قرار دهد. ارزیابی‌های اطلاعاتی آمریکا با این موضوع روبه‌رو شد که روسیه قصد دارد پایگاه‌های هسته‌ای جدید با سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی یا یک زرادخانه قدرتمند در حال ظهور از موشک‌های مافوق صوت ایجاد کند که فعلا مکان‌های استقرارشان مشخص نیست. در ماه نوامبر، خود پوتین تصریح کرد روسیه می‌تواند موشک‌های مافوق صوت را سوار بر زیردریایی‌هایی کند که فاصله‌ای نزدیک با واشنگتن دارد. او بارها گفته است که چشم‌انداز گسترش نظامی غرب در اوکراین خطر غیرقابل قبولی است؛ زیرا می‌تواند زمان هشدار حمله هسته‌ای به روسیه را به چند دقیقه محدود کند. وی تصریح کرد که روسیه نیز می‌تواند همین کار را انجام دهد. پوتین با اشاره به سلاحی که بیش از پنج برابر سرعت صوت حرکت می‌کند و احتمالا می‌تواند از سیستم‌های دفاعی موشکی موجود فرار کند، گفت: «از ابتدای سال ما یک موشک جدید مبتنی بر دریا، یک موشک مافوق صوت، در زرادخانه‌مان خواهیم داشت.» وی با اشاره آشکار به پایتخت آمریکا افزود: «زمان پرواز این موشک برای رسیدن نیز پنج دقیقه خواهد بود.» پوتین گفت که این موشک‌ها را فقط در پاسخ به اقدامات غرب مستقر خواهد کرد و بایدن در آخرین گفت‌وگوی خود به پوتین گفت که ایالات متحده هیچ برنامه‌ای برای قرار دادن سیستم‌های تهاجمی در اوکراین ندارد.
مقامات روسیه در روزهای اخیر بار دیگر به استقرار موشک‌های جدید اشاره کردند و مقامات آمریکایی نیز تکرار کردند که هیچ تلاش یا اقدامی در این راستا ندیده‌اند. اما هرگونه تلاش برای قرار دادن سلاح در نزدیکی شهرهای آمریکا، شرایطی مشابه بحران سال1962 ایجاد می‌کند که نزدیک‌ترین بحرانی بود که جهان تاکنون درخصوص تقابل هسته‌ای دیده است.