بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حسن بهشتی‌پور/ سفر ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری ایران به مسکو در پیش است و هر زمان که روسای جمهور ایران و روسیه دیدار می‌کنند موضوعاتی در سه چارچوب مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرند. در سطح دوجانبه این گفت‌وگوها از اهمیت بسیاری برخوردار است. ایران و روسیه مشارکت نزدیکی برای تکمیل پروژه فاز 2 و 3 نیروگاه بوشهر دارند و نزدیک به 10 میلیارد دلار برای توسعه این دو فاز سرمایه‌گذاری انجام شده است. پروژه‌های ریلی نظیر پروژه جلفا و مساله ساخت نیروگاه حرارتی از دیگر موضوعاتی است که رییس‌جمهور ایران و همتای روس او ممکن است درباره آنها به بحث و تبادل‌نظر بپردازند. در سطح منطقه‌ای نیز ایران و روسیه همکاری‌های زیادی دارند؛ هم در موضوع سوریه، هم در موضوع افغانستان و هم در موضوع قفقاز جنوبی که دو کشور در چارچوب 3+3 برای برقراری آرامش و ثبات در این منطقه تلاش می‌کنند، همکاری‌ها میان تهران و مسکو ادامه دارد و هر کدام از همکاری‌ها‌ می‌توانند محور گفت‌وگوهای دو رییس‌جمهور باشند.
همچنین در حوزه بین‌المللی نیز موضوع برجام به عنوان یک توافق منع اشاعه در میان است و آینده این توافق هم برای روسیه و هم برای ایران حایز اهمیت است. روسیه می‌خواهد اطمینان یابد که تهران به سوی ساخت سلاح هسته‌ای حرکت نمی‌کند. اگر به گذشته بازگردیم، هم روسیه و هم چین به همین دلیل به قطعنامه‌هایی که برای متوقف ساختن فعالیت‌های هسته‌ای ایران صادر می‌شد رای مثبت می‌دادند. بعدا که برجام به نتیجه نرسید و ایران با تعهداتی که پذیرفت به آنها اطمینان داد به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست، شرایط تغییر کرد و حتی دیدیم که روسیه و چین در سال 2020 به قطعنامه پیشنهادی دولت ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل متحد رای منفی دادند. روسیه طی سال‌های اخیر در مسائل دفاعی نیز به ایران کمک کرده و در برخی موارد سلاح‌هایی را که دیگر کشورها حاضر نبودند در اختیار تهران قرار دهند، به ایران فروخته است. به ویژه پس از برداشتن منع 5 ساله فروش سلاح‌های دفاعی به ایران که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد اعمال شده بود، روس‌ها همکاری‌هایی با ایران داشتند و تهران نیز از همکاری‌های دفاعی با مسکو استقبال می‌کند، چرا که هیچ کشوری جز چین و روسیه حاضر نبود نیازهای ایران در حوزه دفاعی را تامین کند. از مجموعه این موارد می‌توان نتیجه گرفت سفر آقای رییسی به روسیه هم از منظر دو جانبه، هم منطقه‌ای و هم از منظر بین‌المللی حایز اهمیت است. تهران در پی گسترش روابط خود با مسکو است و بسیار مهم است که نگذاریم این همکاری تحت تاثیر روابط با امریکا باشد.
روسیه همچنین نقش‌آفرینی گسترده‌ای در موضوع گفت‌وگوهای وین دارد و دو علت را برای ارتقای جایگاه روسیه در این مذاکرات ذکر کرد. اولا اینکه تهران و ایالات‌ متحده مستقیما با یکدیگر گفت‌وگو نمی‌کنند و این مساله باعث شده اتحادیه اروپا، آلمان، بریتانیا و فرانسه در کنار چین و روسیه در چارچوب 1+ 4 با ایران گفت‌وگو کنند و نتایج این مذاکرات را با امریکایی‌ها به بحث بگذارند. در چنین شرایطی نقش واسطه‌‌گری همه این طرف‌ها پررنگ‌تر شد و روسیه و آقای میخاییل اولیانوف نیز با رسانه‌ای کردن این گفت‌وگوها تلاش کردند نقش روسیه را موثرتر از چیزی که در واقعیت وجود دارد، نشان دهند. تصور من این است که هرچند روسیه یکی از طرف‌های مهم گفت‌وگوهای برجام به حساب می‌آید اما در این مرحله از مذاکرات نقش تعیین‌کننده و شاخصی ندارد. اصولا کشورهای 1+4 نقش اصلی‌شان در این گفت‌وگوها واسطه‌گری است و اصل مشکل میان ایران و ایالات متحده است. بنابراین دلیل آنچه در رسانه‌ها از سوی روسیه بازتاب می‌یابد را باید در مسائل دیگر جست. به عقیده من روسیه می‌خواهد نشان دهد که واقعا در پی احیای برجام است و برخلاف شایعات در مسیر رسیدن به این هدف تلاش می‌کند. مسکو می‌خواهد در بازار ایران سهم داشته باشد و ایران بدون تحریم گزینه بسیار بهتری برای تجارت با روسیه است. ایران اگر تحریم نباشد هم می‌خواهد و هم می‌تواند روابط اقتصادی خود را با روسیه گسترش دهد. از سوی دیگر، موضوع برجام برای روسیه موضوع امنیت ملی است و آنها مایلند شرایط مذاکرات به سمت و سویی برود که هم‌ ایران و هم ایالات متحده به تعهدات خود بازگردند.
اینکه گروهی عنوان می‌کنند روسیه به دلیل تنش‌هایی که با غرب دارد مایل نیست تنش‌زدایی در روابط ایران و غرب اتفاق بیفتد با واقعیت‌های منطقه و صحنه بین‌الملل در تعارض است. در سال 2014 تنش میان روسیه و غرب به‌شدت افزایش پیدا کرده بود؛ مسکو حتی شبه‌جزیره کریمه را به اشغال خود در آورده بود و دو استان شرقی اوکراین که ساکنانی روس‌تبار دارند با کمک‌های روسیه پرچم استقلال‌خواهی را بلند کرده بودند. در آن زمان رسانه‌ها به‌شدت تبلیغات‌شان روی این مساله استوار بود که روسیه، سوریه را خواهد فروخت تا به مساله اوکراین رسیدگی کند. آنها مدعی بودند روسیه در خاورمیانه دست از حمایت از سوریه برخواهد داشت تا غرب راضی شود در موضوع اوکراین کوتاه بیاید. آنها بر اساس این تحلیل، پیش‌بینی می‌کردند که با برداشته شدن حمایت روسیه، حکومت بشار اسد ساقط خواهد شد اما امروز که ما به گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم هیچ‌کدام از این اتفافات رخ نداد. این اتفاق رخ نداد زیرا منافع روسیه در شرق مدیترانه برای این کشور بسیار حایز اهمیت است و این طور نیست که این کشور در معامله باشد. در خصوص ایران نیز باید گفت که اولا ایران از روسیه حرف‌شنوی ندارد و ثانیا نمی‌توان چنین تحلیل کرد که در موضوع برجام روسیه نمی‌خواهد مشکلات حل شود تا کارت ایران برای این کشور باقی بماند. روسیه منافع خود را دنبال می‌کند اما برجام در مسیر منافع روسیه است و تهران نیز در سیاست خارجی خود مستقل عمل می‌کند.