بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دیپلماسی ایرانی /متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مرکز مطالعات اروپا| جنگ اول چچن بین فدراسیون روسیه و جمهوری چچن ایچکریا از دسامبر سال 1994 تا آگوست 1996 بود. ریشه این جنگ به درگیری‌های امپراتوری روسیه تزاری و در خط مقدم قفقاز در فاصله سال‌های 1817 تا 1864 باز می‌گردد که در نهایت سربازان تزار توانستند چچن را فتح کنند و از سال 1870 چچن در قلمرو روسیه قرار گرفت.
در سال 1917 تلاش چچنی‌ها برای اسقلال شکست خورد و این سرزمین در قلمرو اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی ادغام شد. در سال 1936 و در زمان استالین فرمان تأسیس جمهوری خودمختار چچن اینگوش صادر شد و در سال 1944 به فرمان لاورنتی بریا، رئیس کمیساریای خلق در امور داخلی شوروی، تعداد زیادی از شهروندان اینگوش و چچنی به بهانه مشارکت در جنگ آلمان علیه شوروی به سیبری تبعید شدند و جمهوری خودمختار چچن اینگوش منحل شد.
در دوره نیکیتا خروشچف به شهروندان اینگوش و چچنی اجازه داده شد به سرزمین‌های خود برگردند و مجددا این جمهوری تأسیس شد. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی فدراسیون روسیه جایگزین شوروی شد و در سال 1991 چچنی‌ها به رهبری جوهر دودایف، فرمانده سابق نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کردند. دودایف در انتخابات ریاست جمهوری چچن اکثریت آراء را کسب کرد و خواسته عمومی مردم از وی اخراج دست نشاندگان مسکو و کمونیست‌ها از این کشور بود.
جنگ ارتش فدراسیون روسیه و چچنی‌ها در نوامبر 1991 به دستور بوریس یلتسین، نخستین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه آغاز شد و با پیوستن جمهوری خودمختار اینگوش به فدراسیون روسیه، چچن تنها جمهوری‌ای بود که خواستار استقلال شد.
در نبرد نوامبر 1991 بین سربازان روس و نیروهای جوهر دودایف در فرودگاه گروزنی، نیروهای روس شکست خوردند و به عقب نشینی مجبور شدند و در سال 1993 چچن از روسیه کاملاً مستقل شد و جمهوری چچن ایچکریا تأسیس شد.
حمله به گروزنی
در 11 دسامبر 1994 ارتش روسیه از سه جبهه به چچن حمله کرد. ژنرال ادوارد وروبایف، فرمانده ارتش روسیه در جبهه اصلی حمله به گروزنی معتقد بود این جنگ نامشروع است و از سمت خود استعفا کرد. در این جنگ بسیاری از دولتمردان و افسران و سربازان روسی حاضر به نبرد با چچنی‌ها نشدند و بعدها در دادگاه‌های نظامی محاکمه شدند.
با وجود اینکه نیروی هوایی چچن در همان اول جنگ به صورت کامل منهدم شد اما در ادامه جنگ آن گونه دولت یلتسین انتظار داشت پیش نرفت. روحیه خراب سربازان روس و فرار آنها از جبهه‌های نبرد موجب شد نیروهای چچنی بتوانند ابتکار عمل را به دست گیرند. سربازان روس همچنین خودروها و ادوات خود را تخریب می‌کردند و از دستور فرماندهان نیز سرپیچی می‌کردند.
با مقاومت چچنی‌ها در جبهه شمال، شکست روس‌ها آغاز شد. با توجه به اینکه تلفات غیر نظامیان در چچن رو به افزایش بود شهروندان چچنی مخالف جوهر دودایف نیز به حمایت از وی علیه روس‌ها به پا خاستند. نیروهای روسی دستور داشتند که به مناطق مشخص و از پیش تعیین شده‌ای حمله کنند اما آنها مناطق وسیعی را هدف قرار دادند که شهروندان غیرنظامی قربانی حملات آنها شدند.
مرحله نهایی جنگ اول چچن حمله به گروزنی بود. با محاصره گروزنی شهروندان غیر نظامی چچنی زیر بمب‌ها و آتش توپخانه ارتش روسیه قرار گرفتند و دولت روسیه دولت چچن را به استفاده از شهروندان به عنوان سپر انسانی متهم می‌کرد.
عملیاتی که روس‌ها در شب سال نو میلادی انجام دادند برای آنان یک شکست فاجعه بار بود. در این عملیات بین 1000 تا 2000 سرباز حرفه‌ای و زرهی ارتش روسیه کشته شدند. با انهدام واحدهای زرهی ارتش روسیه، بمباران هوایی و حملات توپخانه‌ای شدید به گروزنی آغاز شد و پس از حدود یک هفته درگیری خونین شهری و با تصرف کاخ ریاست جمهوری در نهایت چچن به دست روس‌ها افتاد.
پیامدهای جنگ اول چچن
سرگئی کوالف، مشاور بوریس یلتسین در حقوق بشر در خصوص آمار تلفات غیر نظامی گزارش کرده است که در 5 هفته‌ ابتدایی محاصره گروزنی 27هزار غیرنظامی کشته شدند. دیمیتری ولکوگونوف، از مقامات سابق ارتش روسیه و پژوهشگر در حوزه جنگ گزارش کرده است که بمباران بی‌رحمانه‌ گروزنی موجب کشته شدن 35هزار غیرنظامی شد که 5هزار تن از آنان کودک بوده اند.
دولت روسیه نیز اعلام کرد که حدود 2هزار سرباز در این جنگ کشته و مفقود شدند. این جنگ انتقادات زیادی را در داخل و خارج روسیه به دنبال داشت. میخائیل گورباچف این جنگ را یک ماجراجویی خونین و نامشروع دانست که دولت یلتسین مرتکب آن شده بود. هلموت کوهل، نخست‌وزیر وقت آلمان نیز این جنگ را یک جنون محض از سوی روس‌ها خواند.