چاپ

ایرانیان جهان - پس از چندین ماه مذاکره، ایالات متحده آمریکا و اوکراین سرانجام یک معامله معدنی عناصر خاکی کمیاب را امضا کردند. در این توافق‌نامه آمده است که ایالات متحده آمریکا توسعه مواد معدنی، هیدروکربن‌ها و زیرساخت‌های مرتبط را به طور مشترک تأمین مالی خواهد کرد. این توافق‌نامه از اوکراین نمی‌خواهد که کمک‌های دریافتی ایالات متحده در طی جنگ با روسیه را بازپرداخت کند و همچنین مالکیت منابع، خاک‌های زیرزمینی و زیرساخت‌های اوکراین را به ایالات متحده آمریکا نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
علاوه بر این، این همکاری جدید مانع از آرمان‌های اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا نخواهد شد. در عوض این توافق‌نامه یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد کرده است که در آن سود حاصل از منابع طبیعی اوکراین «به طور کامل در اوکراین سرمایه‌گذاری می‌شود». ایالات متحده آمریکا و اوکراین این صندوق را به طور مشترک مدیریت خواهند کرد. در نهایت، دولت اوکراین تلاش زیادی کرد تا اطمینان حاصل کند که این توافق صرفاً برای بهره‌برداری از منابع آن نیست.
مقامات ارشد هر دو کشور از توافق نهایی استقبال کردند. «یولیا سویریدنکو»، معاون اول نخست وزیر اوکراین در بیانیه‌ای رسمی گفت که توافق مواد معدنی شرایط سودمند متقابلی را برای هر دو کشور فراهم می‌کند. در همین حال «اسکات بسنت»، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا اظهار داشت که توافق معدنی تازه امضا شده، «مشارکت اقتصادی تاریخی» برای ایالات متحده آمریکا و اوکراین ایجاد خواهد کرد. بسنت افزود که این توافق نشان می‌دهد که آمریکا به یک فرآیند صلح با محوریت یک اوکراین آزاد، مستقل و مرفه در درازمدت متعهد است.
ترامپ پس از روی کار آمدن، گسترش دسترسی ایالات متحده آمریکا به مواد معدنی کمیاب و کاهش وابستگی آن به چین را در اولویت قرار داده است
بر کسی پوشیده نیست که «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا می‌خواست از تکمیل این توافق اطمینان حاصل کند. ترامپ پس از روی کار آمدن در ژانویه امسال، گسترش دسترسی ایالات متحده به مواد معدنی کمیاب و کاهش وابستگی آن به چین را در اولویت قرار داده است.
تا به امروز، چین انحصار مواد معدنی کمیاب را حفظ کرده است. معادن چین تقریباً دو سوم سنگ معدن عناصر کمیاب جهان را تشکیل می‌دهند. ایالات متحده با اختلاف زیاد در جایگاه دوم قرار دارد و 12 درصد از تولید جهانی عناصر خاکی کمیاب را به خود اختصاص داده است. با توجه به این تفاوت فاحش، ایالات متحده در تلاش است تا این شکاف را پر کند.
توافق اوکراین تنها گام اول است. به گفته دولت اوکراین، این کشور اروپای شرقی ذخایر 22 مورد از 50 ماده معدنی که توسط ایالات متحده به عنوان مواد حیاتی فهرست شده‌اند را در اختیار دارد. علاوه بر این، اوکراین تنها می‌تواند به طور تقریبی 5 درصد از ذخایر جهانی عناصر خاکی کمیاب را در اختیار داشته باشد. در نتیجه ایالات متحده آمریکا باید گزینه‌های بیشتری را برای سبد معدنی خود بررسی کند. یکی از این مناطق می‌تواند آسیای مرکزی باشد.
طبق گزارش‌های منتشر شده توسط مرکز سیاست خزر و مرکز بین‌المللی مالیات و سرمایه‌گذاری، آسیای مرکزی بخش قابل توجهی از مواد معدنی خاکی کمیاب جهان را در اختیار دارد. از آنجایی که ایالات متحده آمریکا امیدوار است دسترسی خود را به عناصر خاکی کمیاب بهبود بخشد، ایجاد روابط نزدیک‌تر با قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بسیار مهم است.
اما چالش‌هایی وجود دارد. چینی‌ها در حال حاضر به این منطقه دسترسی دارند و به دنبال ایجاد انحصار خود بر این منابع هستند. علاوه بر این، چین نسبت به ایالات متحده آمریکا از مزیت بیشتری برخوردار است زیرا چینی‌ها از نظر جغرافیایی با کشورهای آسیای مرکزی همسایه هستند و این امر دسترسی به این منابع را از نظر لجستیکی آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، چین در حال حاضر رابطه تجاری قابل توجهی با کشورهای آسیای مرکزی دارد، جایی که مصرف‌کننده بزرگی از کالاها و خدمات آسیای مرکزی است. روسیه نیز رابطه اقتصادی و تجاری قوی با آسیای مرکزی دارد.
از آنجایی که ایالات متحده آمریکا امیدوار است دسترسی خود را به عناصر خاکی کمیاب بهبود بخشد، ایجاد روابط نزدیک‌تر با قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بسیار مهم است
با وجود این نکات، پویایی سیاسی در حال تغییر است. در طول چند سال گذشته، کشورهای آسیای مرکزی به دنبال کاهش وابستگی اقتصادی و انرژی خود به چین و روسیه بوده‌اند. در عوض، مقامات ارشد کشورهای آسیای مرکزی دیدار با همتایان خود از ایالات متحده، انگلستان و اتحادیه اروپا را در اولویت قرار داده‌اند. ایجاد این روابط به کشورهای آسیای مرکزی اجازه می‌دهد تا بازارهای اقتصادی و انرژی خود را متنوع کنند. علاوه بر این، کاهش وابستگی آنها به یک نهاد واحد به آنها کمک می‌کند تا امنیت ملی، مالی و انرژی خود را تقویت کنند.
ایالات متحده آمریکا باید از این رابطه رو به رشد بهره ببرد. در برخی موارد، زمینه از قبل وجود دارد. در سپتامبر 2023، «جو بایدن»، رئیس جمهور سابق امریکا با رهبران کشورهای آسیای مرکزی دیدار کرد تا در مورد روابط رو به رشد بین ایالات متحده و منطقه بحث و گفتگو کند. در طول بحث‌های آنها، این گروه بر اهمیت مواد معدنی حیاتی تأکید کرد. در این بیانیه آمده است که می‌توان از آنها برای کمک به آسیای مرکزی در تقویت امنیت انرژی خود استفاده کرد.
این بحث‌ها همچنین رهبران کشورهای آسیای مرکزی را مجبور کرد تا در مورد اهمیت مواد معدنی کمیاب تجدید نظر کنند. سپس، در جریان شورای چارچوب سرمایه‌گذاری تجاری ایالات متحده و آسیای مرکزی در ژوئن 2024، نمایندگان ایالات متحده و آسیای مرکزی بر لزوم «بهبود تجارت و ادغام» تأکید کردند. آسیای مرکزی مانند اوکراین فرصتی برای پذیرش سرمایه‌گذاری‌های بیشتر از ایالات متحده آمریکا و سایر کشورهای غربی دارد.
چینی‌ها و روس‌ها در حال حاضر با توجه به نزدیکی و روابط اقتصادی و انرژی خوبشان با آسیای مرکزی، از مزیت برخوردارند
سرمایه‌گذاری آمریکا می‌تواند به این کشورها کمک کند تا زیرساخت‌های انرژی خود را بهبود بخشند و به سایر نیازهای توسعه‌ای خود رسیدگی کنند. علاوه بر این، مانند اوکراین سود حاصل از این مواد معدنی کمیاب باید برای سرمایه‌گذاری در منطقه نیز استفاده شود. کشورهای آسیای مرکزی نباید به خاطر منابعشان مورد سوءاستفاده قرار گیرند. در نهایت دسترسی به این مواد معدنی کمیاب، ایالات متحده آمریکا و موقعیت آن را در رقابت برای مواد معدنی کمیاب تقویت می‌کند.
دسترسی به منابع عظیم مواد معدنی کمیاب آسیای مرکزی به زمان و تلاش قابل توجهی نیاز دارد. چینی‌ها و روس‌ها در حال حاضر با توجه به نزدیکی و روابط اقتصادی و انرژی خوبشان با آسیای مرکزی، از مزیت برخوردارند. با این حال این بدان معنا نیست که ایالات متحده باید چنین فرصتی را از دست بدهد. در حالی که کشورهای آسیای مرکزی به دنبال تنوع بخشیدن به بازارهای خود و ایجاد روابط قوی‌تر با غرب هستند، واشنگتن باید به دنبال فرصت‌های جدید برای همکاری با آستانه، تاشکند و سایر پایتخت‌های منطقه‌ای باشد.
دسترسی به مواد معدنی کمیاب منطقه منجر به فرصت‌های اقتصادی بیشتر و افزایش امنیت انرژی برای کشورهای آسیای مرکزی خواهد شد. همچنین ممکن است به ایالات متحده در رقابت برای مواد معدنی کمیاب، قدرت بسیار مورد نیاز را بدهد.