چاپ

ایرانیان جهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست
علی ضیایی| اردوغان از پیشتر به فکر شکل‌دهی یک جبهه با محوریت خود و ترکیه بود و به همین دلیل، علاقه‌مند بود مسائلی همچون ترانزیت را نیز در قالب همکاری منطقه‌ای شکل دهد. باتوجه به اینکه اردوغان خود دارای ریشه اخوانی است، در زمان بهار عربی تلاش کرد تا خود را محور اصلی اخوان‌المسلمین قرار دهد و وقتی نتوانست به‌عنوان رهبر اخوان‌المسلمین و رهبر جهان اسلام خود را تثبیت کند، سعی کرد خود را با وجهه ناسیونالیستی و با محور یک جهان فرضی به نام جهان ترک معرفی کند. او در سال 2009 اتحادی را به نام اتحاد کشورهای ترک‌زبان یا همان اتحاد تورانی شکل داد و کشورهایی با ریشه ترک، اویغور و... را دور هم جمع کرد.
اردوغان تلاش کرد محور اصلی این اتحاد، مسائل اقتصادی باشد و باتوجه به موقعیت جغرافیایی ترکیه که موقعیت مناسبی برای اتصال اروپا و آسیا به شمار می‌رود و حتی در کریدور شمال-جنوب نیز تا حدی صاحب امتیاز است، سعی کرد کریدور شرق-غرب را با محوریت کشورهای ترک‌زبان شکل دهد. به‌عنوان نمونه طرح راه‌آهن باکو-قارص-تفلیس در سال 2008 در همین راستا و با همین تفکر حتی پیش از شکل‌گیری اتحاد تورانی آغاز شد و 10 سال به طول انجامید و در سال 2018 از این راه‌آهن بهره‌برداری شد. پس از آن، کریدورهای تورانی مانند کریدور میانی (Middle Corridor) یا کریدور ترانس‌کاسپین پیگیری شد و سال گذشته در میانه جنگ روسیه و اوکراین و رویگردانی کشورهای اروپایی از همکاری با روسیه، این کریدور در اوج اهمیت خود قرار گرفت و رکورد فعالیت خود را ثبت کرد.
پس از آن ترکیه در قالب همان اتحاد تورانی، هدف‌گذاری دیگری را در پیش گرفت و آن اتصال این جغرافیای ترک به یکدیگر بود؛ هرچند دریای خزر در آن میان قرار دارد. در این میان، ارمنستان و گرجستان عملاً اتصال مستقیم جغرافیایی ترکیه با کشورهای ترک‌زبان را قطع کرده‌اند. به همین دلیل ترکیه بهترین فرصت برای اتصال کشورهای ترک‌زبان را تصرف جنوب ارمنستان دید. در سال 2020 که جنگ دوم قره‌باغ آغاز شد، با دمیدن ترکیه در آتش این جنگ آغاز شد. با اینکه دعوا بر سر قره‌باغ بود، در ابتدا نیروهای جمهوری آذربایجان سعی داشتند از جنوب ارمنستان و به‌موازات مرزهای ایران پیشروی کنند که ارتباطی با قره‌باغ نداشت که البته با فشارهای ایران و روسیه، روبه‌رو شدند و پیش‌روی از آنجا صورت نگرفت و به ‌یکباره به سمت قره‌باغ حرکت کردند.
بنابراین باید در نظر داشت که تفکر نوعثمانی‌گری اردوغان سبب می‌شود تا به بهانه ترانزیت، اتحاد کشورهای ترک‌زبان به یکدیگر صورت بگیرد. البته این اقدام ترکیه را به یک رقیب بلامنازع در حوزه ترانزیت منطقه بدل می‌کند، زیرا این اقدامات ترکیه روی کریدور شمال-جنوب که مختص ایران است نیز اثر می‌گذارد. ترکیه با اینکه کشوری در محور کریدور شرق-غرب به شمار می‌رود، اما با بلندپروازی تلاش دارد در کریدور شمال-جنوب نیز مدعی باشد. همچنین ترکیه در حال تلاش است که از طریق عراق، مسیری را تحت عنوان کریدور راه خشک احداث کند و با آن با هر دو کریدور شرق-غرب و شمال-جنوب ایران رقابت کند. ازسوی دیگر ترکیه در قالب تفاهمنامه صادرات غلات، خود را در میانه جنگ روسیه و اوکراین دخالت داد و به‌عنوان واسط صادرات غلات این دو کشور در حال جنگ به اقصی‌نقاط جهان معرفی شد. همین امر نشان می‌دهد که ترکیه روی محور کریدور شمال-جنوب نیز ادعا دارد. ترکیه در نظر دارد که دالان زنگزور را احداث کند که در این‌صورت با تصرف استان سیونیک ارمنستان و پیوست آن به دولت باکو، می‌تواند اتصال ایران را با جبهه شمالی خود قطع کند. در این حالت، ترکیه تا حد زیادی می‌تواند ایران را محدود کند.
باید در نظر داشت که ایران چهار گزینه برای اتصال به کشورهای شمالی خود دارد؛ دریای خزر، جمهوری آذربایجان، کشورهای CIS و دیگری، ارمنستان در روز مبادا. ترکیه با این اقدام، حربه ارمنستان را از ایران خواهد گرفت. بنابراین طرف ایرانی باید با هوشیاری تمام، اقدامات ترکیه و جمهوری آذربایجان را در منطقه دنبال کند و در صورت نیاز، برای خنثی‌سازی آن وارد عمل شود.