چاپ

ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تهدید پیش از مذاکره؛ ایران از بی‌نتیجه بودن مذاکرات در صورت عدم لغو کامل تحریم‌ها می‌گوید و واشنگتن می‌گوید حاضر به ارایه «مشوق» نیست
محمدحسین لطف‌الهی / مقام های امریکایی تلاش می‌کنند به ایران بگویند با احیای برجام موافقند اما نه آنقدر که بخواهند برای پذیرش این موضوع «مشوقی» به طرف ایرانی بدهند و مقام‌های جمهوری اسلامی ایران نیز می‌کوشند ضمن تاکید بر «عجله نداشتن» برای دستیابی به توافق به طرف مقابل اعلام کنند که تا زمانی که «تمامی» خواسته‌های آنها در موضوع رفع تحریم‌ها تحقق نیابد، توافق دست‌یافتنی نخواهد بود. دعوایی میان تهران و واشنگتن که طی آن دو طرف می‌خواهند اثبات کنند میل کمتری به احیای برجام دارند. ایران، کشورهای 1+4 و ایالات متحده در شرایطی امروز دوشنبه گفت‌وگوها برای احیای توافق هسته‌ای را آغاز می‌کنند که از یک‌سو تردیدهایی جدی پیرامون نتیجه‌بخش بودن مذاکرات در صورت تداوم اتخاذ مواضع حداکثری از سوی تهران و واشنگتن وجود دارد و از سوی دیگر، طولانی شدن زمان گفت‌وگوها می‌تواند انگیزه‌ها برای احیای توافق را کاهش دهد. مقام‌های دولت سید ابراهیم رییسی در ایران از مدت‌ها پیش تلاش کردند با اتخاذ مواضعی حداکثری نشان دهند در مقایسه با دولتمردان پیشین ایران که تا پایان دور ششم گفت‌وگوهای هسته‌ای در وین، مذاکرات ازسوی آنها دنبال می‌شد انسان‌های «سرسخت‌تری» هستند. مواضع آنها و تاکید بر مواردی نظیر ضرورت «لغو کلیه تحریم‌ها» باعث شد که نه مقام‌های کشورهای 1+4 و امریکا و نه تحلیلگران مطمئن نباشند که گفت‌وگوها در وین دقیقا از کدام نقطه آغاز خواهد شد. در همین راستا چند مقام اروپایی به شبکه خبری سی‌ان‌ان گفته‌اند که فکر می‌کنند طرف ایرانی به این دور از گفت‌وگوها مانند «راند اول» مذاکرات نگاه کند.
طرف‌های دیگر شامل آلمان، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین معتقدند گفت‌وگوها باید از جایی که در دور ششم مذاکرات در وین متوقف شده بود دوباره آغاز شود. در واکنش به درخواست ایران مبنی بر «لغو کلیه تحریم‌ها» نیز مقام‌های امریکایی گفته‌اند «هیچ تمایلی به ارایه مشوق به ایران ندارند» و در مقابل به صورت غیرمستقیم تاکید کرده‌اند در صورتی که راه‌حل دیپلماتیک به نتیجه نرسد «ایالات متحده آماده است از گزینه‌های دیگر» استفاده کند. رویترز روز دوشنبه در این باره نوشت: «دیپلمات‌های غربی هشدار داده‌اند که اگر ایران به اتخاذ مواضع حداکثری خود ادامه دهد و نتواند همکاری خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احیا کند، آنها مجبور خواهند شد به سرعت گزینه‌های خود را بررسی کنند.» همچنین یک دیپلمات اروپایی که هویتش اعلام نشده است، به رویترز در این باره گفت «اگر لزوم لغو کامل همه تحریم‌های ایران موضعی است که ایران در روز دوشنبه به آن ادامه می‌دهد، پس من راه‌حلی از طریق مذاکره را نمی‌بینم.» پیش‌تر تعدادی از مقام‌های ارشد ایالات متحده نیز هشدار داده بودند که اگر ایران به توسعه صنعت هسته‌ای خود ادامه دهد و زمان برای حفظ مزایای «منع اشاعه» برنامه جامع اقدام مشترک از بین برود، آنها ممکن است درخصوص بازگشت به توافق بازنگری کرده و به «گزینه‌های دیگر» فکر کنند. کمی قبل‌تر برت مک گورک، مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای امنیت ملی ایالات متحده گفته بود «ما همچنان امیدواریم که از طریق دیپلماسی بتوانیم به یک راه‌حل مشترک دست پیدا کنیم اما اگر نتوانیم راهی پیدا کنیم از گزینه‌های دیگر استفاده خواهیم کرد.» او حتی از «گزینه نظامی» هم صحبت کرد و مدعی شد «زمانی که صحبت از استفاده از نیروی نظامی به منظور تغییر یک رفتار می‌شود این برای نیروهای نظامی بسیار مبهم است، اما وقتی حرف استفاده از نیروی نظامی برای جلوگیری از دستیابی یک کشور به سلاح اتمی به میان می‌آید، این هدف کاملا دست یافتنی است.» علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران در این باره می‌نویسد: «بله گزینه نظامی وجود دارد اما بیایید با خودمان شوخی نکنیم: راه‌حلی نظامی برای این مساله وجود ندارد.»
توماس جونه‌وا، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوتاوا نیز معتقد است صحبت‌های مک‌گورک درخصوص استفاده از گزینه نظامی «در تئوری درست است، اما در عمل هیچ تمایز روشنی بین استفاده از نیروی نظامی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و استفاده از نیروی نظامی برای تغییر رفتار آن وجود ندارد.» دنیل لاریسون پژوهشگر اندیشکده ریسپانسیبل استیت کرافت نیز می‌گوید: «این باور خطرناک و نادرستی است.»
رابرت مالی، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران 18 نوامبر در توییتی اعلام کرده بود «زمان برای انتخاب کردن محدود است» و این ایران است که باید میان «تداوم تنش هسته‌ای و بحران» یا «بازگشت متقابل به برجام و ایجاد فرصت‌هایی به منظور همکاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک منطقه‌ای» دست به انتخاب بزند.
رابرت مالی همچنین بامداد یکشنبه در مصاحبه با شبکه «بی‌بی‌سی ساوندز» گفت اگر ایران سعی کند از مذاکرات هسته‌ای در وین در 29 نوامبر (هشتم آذرماه) «به عنوان پوششی برای تسریع برنامه هسته‌ای خود سوءاستفاده کند»، ایالات متحده و شرکای این کشور، ایران را تحت فشار قرار خواهند داد. فرستاده ویژه ریاست‌جمهوری امریکا در امور ایران تهدید کرد که اگر ایران فکر می‌کند که این‌بار می‌تواند فشار بیشتری بیاورد و سپس بازگردد و بگوید که آنها امتیازات بهتری می‌خواهند، این دیگر کارساز نخواهد بود. ما و شرکای‌مان این کار را انجام نخواهیم داد.
به نظر می‌رسد از نگاه مذاکره‌کنندگان ایران -که نمی‌خواهند مشتاق‌تر از طرف مقابل برای احیای برجام به نظر برسند- این تهدیدها جدی نبوده و تهران اعلام کرده اگر تحریم‌ها به‌طور کامل لغو نشوند امکان «ادامه نامحدود» روند کنونی وجود دارد. علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رییس هیات مذاکره‌کننده ایرانی روز دوشنبه در مقاله‌ای که در روزنامه فایننشال تایمز منتشر شد درخصوص اهداف تیم ایران برای شرکت در مذاکرات نوشت: «هدف اول، حذف کامل، تضمین‌ شده و قابل راستی‌آزمایی تحریم‌هایی است که علیه مردم ایران وضع شده است. بدون آن، این فرآیند به ‌طور نامحدود ادامه خواهد داشت.» باقری در ارتباط با تلاش‌های غرب به ویژه امریکا برای استفاده از اهرم فشار نوشت: «ایران در دوران ترامپ تسلیم تهدید نظامی، تحریم اقتصادی یا فشار حداکثری نشد و در دوران بایدن نیز چنین نخواهد شد.»
از ادامه تلاش برای احیای برجام تا توافق موقت و پلن بی
رویترز می‌نویسد یکی از پیشنهادهای واشنگتن این است که تا زمان عدم حصول توافق دایمی برای بازگشت به برجام، گفت‌وگوها با ایران برای دستیابی به یک توافق موقت ادامه پیدا کند. با این حال آنها می‌گویند که این موضوع زمان‌بر است و اطمینانی وجود ندارد که ایران میلی به پذیرش چنین چیزی داشته باشد. موسسه کنترل تسلیحات در واشنگتن اخیرا اعلام کرده بود با توجه به افزایش ذخایر اورانیوم با غنای 60درصد و رشد قابل توجه ذخایر اورانیوم با غنای 20درصد در ایران، زمان گریز هسته‌ای برای تهران تا حد قابل‌توجهی کاهش یافته و به «حدود یک ماه» رسیده است. در حالی که زمان گریز هسته‌ای (زمان موردنیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای) برای تهران در زمانی که توافق برجام در حال اجرا بود، در حدود «یک سال» برآورد می‌شد. سی‌ان‌ان در گزارشی که روز دوشنبه منتشر کرد نوشته است همه کسانی که درگیر این گفت‌وگوها هستند نگران گذر زمانند. منابعی در این خصوص به سی‌ان‌ان گفته‌اند که «هنوز زمان برای دستیابی به توافق وجود دارد اما این زمان احتمالا در انتهای سال میلادی آینده (حدود یک سال و یک ماه دیگر) به پایان می‌رسد.» آنها افزوده‌اند که در حال حاضر «پلن بی» فوری و سختگیرانه‌ای وجود ندارد.
تاکید ایران بر وجود اراده جدی
همزمان با این تقابل‌های لفظی، هم تهران و هم واشنگتن تاکید می‌کنند که اراده آنها برای دستیابی به توافق جدی است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در پیامی ویدیویی اعلام کرد: «قطعا دست جمهوری اسلامی ایران بسته نخواهد بود. گزینه‌های مختلفی در مقابل ما قرار دارد. ما از گزینه گفت‌وگو و مذاکره در وین کار را شروع می‌کنیم. در مذاکره جدی هستیم و در رسیدن به توافق جدی هستیم و امیدواریم آن‌گونه که طرف‌های مقابل ما در کلام به ویژه غربی‌ها می‌گویند، جدیت آنها را هم ببینیم.» پیش‌تر مقام‌های امریکایی مدعی شده بودند ایران برای گفت‌وگو «جدی» نیست.