چاپ

ایرانیان جهان - ابتکار /متن پیش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که به تهران سفر و با مقامات کشورمان دیدار کرده بود، پس از ترک کشورمان با انتشار یک پیام توئیتری از رفع بن‌بست در مذاکرات وین به‌عنوان دستاورد مهم سفرش خبر داد.
بورل نوشت: نتیجه مهم سفر من به ایران این است که بن‌بست اخیر را رفع کردیم و مذاکرات متوقف شده بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از سر گرفته خواهد شد.
وی همچنین در پیامی دیگر به دیدار خود با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی اشاره و گفت‌وگوهای خود را مهم ارزیابی کرد. بورل در ادامه خاطر نشان کرد که آنها در این دیدار درباره چگونگی بازگرداندن برجام به مسیر خود رایزنی کرده‌اند.
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز شنبه با حسین امیرعبدللهیان وزیر امورخارجه کشورمان نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.
وی پس از این دیدار در صفحه توئیترش نوشت: سفرم به تهران یک هدف عمده دارد؛ دادن نیروی محرکه‌ای جدید به مذاکرات و بازگرداندن توافق هسته‌ای (برجام) به مسیر خود.
بورل همچنین درباره دیدار با امیرعبدللهیان تصریح کرد: در دیدار با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، توافق کردیم که مذاکرات میان ایران و آمریکا در روزهای آتی با تسهیل‌گری تیم من از سر گرفته شود تا آخرین مسائل باقی‌مانده را حل کنیم.
وی افزود: روابط دوجانبه ما پتانسیل شگرفی دارند اما بدون یک برجام فعال نمی‌توانیم روابطمان را گسترش دهیم. امیر عبداللهیان نیز در نشست مطبوعاتی مشترک با بورل گفت: مسیر گفت‌وگوهای وین بزودی از سر گرفته می شود و امیدواریم که طرف آمریکایی این بار واقع بینانه و منصفانه در مسیر مذاکرات و رسیدن به نقطه پایانی توافق اقدامات مسوولانه انجام دهد.
انتقال محل مذاکرات به قطر
در این رابطه و در حالی که پیش از این نیز برخی از رسانه ها بورل را حامل پیامی از آمریکا در سفرش به تهران دانسته بودند، سایت نور نیوز، رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در توئیتی خبر داد: پس از پایان سفر بورل به تهران، نگاه‌ها متوجه محل، روز و شکل برگزاری مذاکرات آتی شده است. بورل در این باره گفته بود مذاکرات در وین برگزار نخواهد شد.
اخبار رسیده به «نورنیوز» حاکی است با توجه به تلاش‌های مستمر قطر در این خصوص، شانس دوحه برای میزبانی مذاکرات آتی بیشتر است.
در همین راستا رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌و‌گو با انتخاب درمورد تغییر محل مذاکرات برجام از وین به دوحه گفت: از ابتدا کشور‌های منطقه به دو دلیل مخالف برجام بودند؛ اول اینکه تصور می‌کردند عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری ایران با جهان موجب خواهد شد مولفه «قدرت اقتصادی» نیز به سایر مولفه‌های قدرت ایران اضافه شود و ایران عملاً در میان‌مدت بر منطقه استیلا پیدا کند؛ دوم اینکه تصور می‌کردند تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن در بلندمدت به عادی‌سازی روابط میان دو کشور یا دست‌کم به «مدیریت تنش» میان آن‌ها منجر خواهد شد و لاجرم کشور‌های منطقه را به تدریج به حاشیه خواهد راند. در نتیجه، اولین کارکرد نمادین برگزاری مذاکرات در فُرمت جدید رفع این دغدغه و اطمینان‌بخشی به کشور‌های عربی منطقه است.»
وی همچنین درباره اهداف تغییر فرمت، افزود: «درواقع ابتکار جدید، این پیام را به کشور‌های همسایه مخابره می‌کند که بُرد راهبردی ایران قرار نیست به باخت آن‌ها منتهی شود و ایران بیش از اینکه دنبال هژمونی بر منطقه باشد، خواستار یک «منطقه قوی» است. دومین کارکرد این است که فُرمت جدید به مثابه یک «حلقه پیوند» میان مذاکرات منطقه‌ای بین ایران و کشور‌های همسایه و مذاکرات هسته‌ای عمل می‌کند؛ ضمن اینکه به ایران و آمریکا نیز اجازه می‌دهد در چارچوب جدیدی بدون واسطه - یا با واسطه کمتری - با یکدیگر به رایزنی بپردازند.»
نصری در پاسخ به پرسشی مبنی اینکه پیشنهاد‌های ایران و امریکا به یکدیگر چه می‌تواند باشد و اینکه آیا امریکا پیشهادی مثل رفع تحریم قرارگاه خاتم لانبیا را می‌پذیرد یا خیر، گفت: «حقیقت این است که اختلافات باقی‌مانده، اختلافات قابل حلی است و صرفاً یک اراده سیاسی می‌طلبد. کما اینکه در تابستان سال گذشته - پیش از انتقال دولت در ایران - طرفین عملاً به آستانه توافق رسیده بودند. یعنی اگر اراده سیاسی به وجود بیاید، پیدا کردن فرمول‌های مختلف و ابتکارات دیپلماتیک و حقوقی - از قبیل همین موضوع رفع تحریم خاتم‌الانبیا - یک بحث ثانویه است.»
او همچنین درباره اینکه آیا می‌توان از سرگیری مذاکرات را به معنای نزدیک شدن و حل و فصل اختلافات تلقی کرد، گفت: «طبیعتاً، وقتی بعد از یک وقفه طولانی دو طرف به این نتیجه می‌رسند که باید به میز مذاکرات بازگردند، می‌توان استنباط کرد که یک اراده سیاسی بوجود آمده است. «اراده سیاسی» هم کلید حل‌وفصل اختلافات در مذاکرات است.»
جزئیات جدید دور تازه مذاکرات
از سوی دیگر حشمت الله فلاحت‌پیشه، رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه تحولات و وقفه چند ماهه در مذاکرات وین را باید از دو دید تحلیل کرد، اظهار داشت: به اعتقاد بنده، در این رابطه ما با یک راه و یک بی‌راهه روبه‌رو بودیم، بی‌راهه مذاکرات وین بود که باعث شد وضعیت برجام به این روز برسد، زیرا با توجه به اینکه اختلاف اصلی در موضوع هسته‌ای بین ایران و آمریکا بود، باید منافع این دو کشور با سایر شرکای برجامی را جدا کرد.
وی افزود: در این زمینه کشور‌های اروپایی با توجه به منافع خود، برجام را معطل نگه داشتند، تا برخی از آنها صدای برخی از مرتجعین عرب و حتی اسراییل باشند و از این طریق قرارداد‌هایی را با این کشور‌های عربی منعقد کردند، روسیه نیز به نوعی با توجه به جنگ اوکراین مذاکرات وین را به گروگان گرفت و یکی از عوامل اصلی در به بن‌بست کشیدن مذاکرات بود.
فلاحت‌پیشه گفت: اما به اعتقاد بنده راه نجات برجام، تشکیل مثلث قطر، عمان و اتحادیه اروپا برای میانجیگری بین ایران و آمریکا به منظور آغاز مذاکرات دوجانبه با واسطه‌گری این کشور‌ها است، میز شام کاری بین بورل، مورا و مالی نشان داد که میز مذاکره باید خلوت باشد و به اعتقاد بنده دور جدید مذاکرات در قطر و یا عمان و با حضور نمایندگان ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد، زیرا منافع ایران و آمریکا با منافع سایر طرف‌های برجامی متفاوت است و اگر قرار باشد، برجام به نتیجه برسد، این ایران و آمریکا هستند که باید اختلافات را کنار بگذارند. این استاد دانشگاه اضافه کرد: احیای برجام نیاز به اراده و تصمیم سیاسی ایران و آمریکا دارد که با توجه به پیامی که بورل به تهران آورد، نشان‌دهنده این است که دولت بایدن خواهان توافق است و ایران نیز با توجه به موضع‌گیری‌هایی که در داخل انجام شد، این پیام را جدی گرفت، بنابراین در مرحله فعلی آنچه که مشخص است، دو طرف می‌توانند موارد اختلافی را حل و فصل کنند و حداقل در موضوع هسته‌ای یک تفاهمی حاصل شود. این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: دو طرف می‌توانند، در این مرحله متعهد به رفع اختلافات شوند و به سوی تنش زدایی حرکت کنند، که البته این موضوع در گرو این است که منافع سایر طرف‌های برجامی، دوباره اخلالی در مذاکرات به وجود نیاورد.