بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک در پاسخ به سوال «اعتماد» مبنی بر چرایی سفر آقای عراقچی به دوحه و ریاض در آستانه ورود رییس‌جمهور ایالات‌متحده به خاورمیانه گفت: سفر آقای عراقچی پیش از ورود دونالد ترامپ به منطقه خاورمیانه، با هدف توجیه کشورهای منطقه، به ‌ویژه کشورهای عربی، با لحاظ کردن دو محور اصلی انجام شد: نخست، تبیین مواضع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و دوم، انتقال پیام‌های هشدارآمیز جهت آگاه کردن مقامات دولت امریکا. بالاخص در شرایطی که دایما مواضع و اظهارنظرهای متناقضی از سوی برخی مقامات امریکایی درباره برنامه هسته‌ای ایران به گوش می‌رسد. در همین راستا شاهد هستیم در مقطعی جی‌دی ونس معاون آقای ترامپ ادعا می‌کند با حفظ برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب‌های مشخص مشکلی ندارد، اما نباید اجازه دستیابی به سلاح هسته‌ای داده شود. پس از آن بلافاصله دونالد ترامپ ادعای کاملا متفاوتی را مطرح می‌کند مبنی بر اینکه سانتریفیوژهای ایران باید یا داوطلبانه برچیده شوند یا با توسل به گزینه نظامی از بین بروند. واقعیت این است که این اظهارات متناقض و پی در پی در موضع‌گیری‌های واشنگتن، ضرورت مدیریت فضای پرتنش موجود را دوچندان کرده است. این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفت‌وگویش با «اعتماد» خاطرنشان کرد: بنابراین بخش اول این سفر به روشنگری درباره برنامه هسته‌ای ایران مرتبط است که در قابش به این گزاره پرداخته می‌شود که جمهوری اسلامی ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به فعالیت‌های صلح‌آمیز خود ادامه خواهد داد و هیچ‌گونه تلاشی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای در دستور کار قرار نداده است. از طرفی دیگر مقام‌های ارشد ایرانی خواهان انتقال این پیام به اعراب به عنوان متحدان واشنگتن هستند که بازی‌های رسانه‌ای و تهدیدات نظامی، نه‌تنها کمکی به حل‌ و فصل اختلافات نمی‌کند، بلکه روند رایزنی‌ها را نیز به مخاطره می‌اندازد. به باور فرجی‌راد ایران به کشورهای منطقه این نکته را یادآوری می‌کند که هرگونه جنگ یا درگیری نظامی، تنها به جغرافیای ایران محدود نخواهد شد و تبعات آن دامن‌گیر کل منطقه می‌شود. حال آنکه اعراب این واقعیت را به‌خوبی می‌دانند، اما ممکن است ترامپ نسبت به آن درک دقیقی نداشته باشد. فرجی‌راد در ادامه تاکید کرد: احتمالا موضوع دوم، به مباحث ادعایی اخیر مرتبط با بحث تغییر نام خلیج‌فارس بازمی‌گردد، چراکه اظهارات ادعایی اخیر ترامپ درباره تغییر نام این منطقه به خلیج ع رب ی و احتمال طرح این موضوع در نشست با مقامات ریاض، در قالب هدف کسب امتیازات احتمالی ادعایی از کشورهای عربی در تقابل با ایران ارزیابی می‌شود. اما واقعیت این است که طرح چنین مباحثی تنها موجب افزایش تنش‌ها در منطقه خواهد شد. از سوی دیگر شاهد بودیم که شبکه العربیه نیز همزمان نقشه‌ای منتشر کرده که در آن نام خلیج ع رب ی درج شده است؛ مساله‌ای که از تلاش لابی عربی در واشنگتن برای تاثیرگذاری بر مواضع ترامپ حکایت دارد. فرجی‌راد در ادامه به «اعتماد» گفت: سفر عراقچی به قطر نیز در همین راستا قابل تحلیل است، به‌ویژه که ترامپ نیز قرار است بعد از ریاض به دوحه برود. نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که امارات هر چند جزو مقصد‌های سفرهای خاورمیانه‌ای ترامپ نیست، اما باتوجه به شکل روابطش با واشنگتن و تهران، بازیگری قابل اعتمادی برای ایران محسوب نمی‌شود و حتی ممکن است در تحریک ترامپ به شکلی فعال نقش آفرینی کند. با این حال، در صورت توجه کشورهای عربی به ملاحظات ایران و حفظ منافع مشترک منطقه‌ای، سفر عراقچی می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفت‌وگو با «اعتماد» خاطرنشان کرد: در این میان، نباید نقش قطر را در معادلات منطقه‌ای نادیده گرفت. قطر به‌واسطه روابط نسبتا خوب و سازنده‌ای که با ایران دارد، می‌تواند نقش میانجی و متعادل‌کننده‌ روابط را ایفا کند. در واقع، یکی از پیام‌های غیرمستقیم ایران به طرف قطری و دیگر کشورهای عربی این است که در برابر مواضع متناقض دولت ترامپ باید هوشیار باشند. فرجی‌راد همچنین تاکید کرد: وقتی رییس‌جمهور امریکا از یک‌سو ادعای انفجار سانتریفیوژها را مطرح می‌کند و از سوی دیگر، برخلاف مواضع معاونان خود، می‌پذیرد که ایران می‌تواند غنی‌سازی داشته باشد اما نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد، این تناقضات نشانه سردرگمی در سیاست‌گذاری کاخ سفید است. ایران باید به کشورهای منطقه، به‌ویژه اعراب، این پیام را منتقل کند که تحقق چنین ادعاهایی نه‌تنها غیرواقعی، بلکه خطرناک و بی‌ثبات‌کننده است. در همین راستا اعراب منطقه باید توجیه شوند که اگر سناریوهای تهدیدآمیز ترامپ جدی گرفته شود، با توجه به حضور پایگاه‌های نظامی امریکا در کشورهای عربستان و قطر، تمام منطقه در معرض ناامنی و بحران قرار خواهد گرفت.
فرجی‌راد در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» در باب ادعای احتمال میانجیگری ریاض میان تهران و واشنگتن گفت: نکته درستی است و ممکن است چنین سناریویی صحت داشته باشد، چراکه عربستان‌سعودی نیز تمایل دارد در تحولات منطقه‌ای نقش تاثیرگذاری ایفا کند. پیش‌تر نیز در موضوعاتی مانند بحران اوکراین تلاش‌هایی مشابه ازسوی ریاض صورت گرفته و اکنون سعودی‌ها در پی ایفای نقشی مشابه نقش عمان در برخی پرونده‌های دیپلماتیک هستند. هر چند به نظر نمی‌رسد میانجیگری از مسقط به ریاض منتقل شود، چراکه انتخاب عمان برلای ایفای چنین نقش‌هایی، با وجود برخی تردیدها از سوی امریکا، همچنان در اولویت قرار دارد. به باور این استاد ژئوپلیتیک درحالی که روابط امریکا با عمان به اندازه روابط این کشور با قطر، عربستان، کویت، بحرین و امارات عمیق نیست، اما همچنان مسقط وجهه‌ بی‌طرفانه‌تری در منطقه دارا است. اگرچه اروپایی‌ها زمزمه‌هایی را درباره انتقال نقش میانجی از عمان به عربستان مطرح کرده‌اند، اما تحقق چنین سناریویی، به‌ویژه با توجه به پیچیدگی‌های فعلی، بعید به نظر می‌رسد.
فرجی‌راد در ادامه به «اعتماد» گفت: ازسوی دیگر، عربستان در شرایط فعلی به‌دلیل وابستگی امریکا به ‌ویژه دولت ترامپ به سرمایه‌گذاری‌های کلان سعودی، از جایگاهی حساس برخوردار است، بنابراین امکان دارد نقش پررنگ‌تری در تحولات منطقه‌ای برای خود متصور شود.
فرجی‌راد در ادامه خاطرنشان کرد: فراموش نکنیم احتمالا یکی دیگر از دلایل سفر هیات ایرانی، ادعاها درباره طرح پیمان ابراهیم و تلاش ترامپ برای تحقق آن در منطقه است. این طرح که با هدف عادی‌سازی روابط میان برخی کشورهای عربی بالاخص عربستان و اسراییل دنبال می‌شود، در سایه تحولات جاری در غزه و اقدامات تحریک‌آمیز اسراییل، به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شده است. حال نیز احتمال دارد آقای عراقچی طی این سفر تلاش کند با طرف سعودی وارد گفت‌وگو شود و هشدار دهد که در شرایطی که غزه زیر بمباران قرار دارد و نتانیاهو عملا امنیت منطقه را با چالش روبه‌رو کرده، زمان مناسبی برای همراهی با طرح‌ عادی‌سازی نیست.
به باور فرجی‌راد هدف، انتقال این پیام است که همراهی با چنین ابتکاراتی، نه‌تنها سودی ندارد، بلکه می‌تواند به تشدید بحران در منطقه دامن بزند. از این منظر، گفت‌وگو و مشورت با کشورهای عربی توسط تهران آن هم پیش از سفر ترامپ، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
بازار