ایرانیان جهان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
ایمان عظیمی| روز دوشنبه دهم شهریور بود که انتشار خبر کنسرت رایگان «همایون شجریان» در میدان آزادی فضای مجازی و واقعی را پر کرد. پسر ارشد خانواده شجریان با برگزاری یک نشست خبری با اصحاب رسانه، عنوان کرد مجوز اجرای زنده خیابانی در میدان بزرگ پایتخت را گرفته و این کنسرت را به‌همراه ارکستر سی‌نفره «سیاوش» در شامگاه جمعه، چهاردهم شهریور برگزار می‌کند. این اطلاع‌رسانی باعث شد تا بیشتر اخبار به حاشیه برود و برچسب اجرای زنده، کنسرت، همایون شجریان و میدان آزادی در شبکه‌های اجتماعی داغ شود. پیرو این اتفاق بود که خبر رسید، خوانندگان و گروه‌هایی نظیر «رضا یزدانی»، «رضا صادقی»، «آرمان گرشاسبی»، «رضا بهرام»، «عرفان طهماسبی»، «لیان»، «ارکستر ملی موسیقی ایران» و... نیز در صف اجرای زنده خیابانی قرار دارند و پس از همایون شجریان به روی سن خواهند رفت. تنها کمتر از چهل‌وهشت ساعت زمان نیاز بود تا شایعه لغو کنسرت در میان اخبار اوج بگیرد و کار به انتشار پستی از طرف همایون برسد که این دروغ، راست است و خبری از اجرای رایگان در روز جمعه نخواهد بود. این خواننده در پست اینستاگرامی‌اش، عدم اجازه ورود وسایل گروه به محوطه میدان آزادی و ناتوانی مسئولان امر در مدیریت جمعیت میلیونی در خلال اجرا را از دلایل اصلی برگزار نشدن کنسرتش عنوان کرد و گفت جلسات برگزار شده برای بررسی چند و چون حضور خود، گروه و همچنین مردم مشتاق در میدان آزادی باید دو ماه پیش و در زمان درخواست وی صورت می‌گرفت تا عاقبت کار به اینجا ختم نشود. همایون شجریان تلویحاً در کپشن پست مربوطه، توپ را به زمین شهرداری تهران و وزارت ارشاد انداخت و اخبار مربوط به جلسه هفتگی هیئت دولت را تحت‌الشعاع عدم برگزاری کنسرتش قرار داد و حتی باعث شد خبر اجرای رایگان موسیقی از طرف باقی خوانندگان و بند‌های موسیقی صرفاً به بن‌بست برسد و تکذیب شود.
چه کسی سد معبر کرد؟
بلافاصله پس از انتشار پست همایون شجریان بود که امین توکلی‌زاده، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به‌عنوان نماینده یکی از مراجع تصمیم‌گیری در قبال برگزاری یا عدم برگزاری اجرای زنده خواننده موسیقی ملی در میدان آزادی وارد گود شد و با انتشار چند توئیت در ایکس اعلام حضور کرد و به‌نحو غیرمستقیم نسبت به نکاتی که همایون شجریان در صفحه شخصی‌اش بیان کرد واکنش نشان داد. توکلی پیش از انتشار خبر لغو کنسرت اظهار نگرانی کرده بود که وزارت ارشاد با وجود فاصله دو روزه تا برگزاری اجرای زنده در میدان آزادی نتواند مقدمات لازم برای انجام این مهم را فراهم کند. بیان این نکته از طرف معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران آن هم 12 ساعت پیش از جمع‌بندی و اطلاع‌رسانی همایون شجریان به مخاطبانش از این منظر قابل توجه است که تکلیف را از گردن شهرداری ساقط کرده و متوجه ارشاد می‌کند، چون این نهاد با توجه به توئیت مسئول مربوطه در آمادگی کامل به‌سر می‌برده و این وزارت فرهنگ است که در زمان مقرر اقدام لازم جهت اجرای باکیفیت کنسرت را برنداشته است. این شائبه با انتشار توئیت‌های بعدی از طرف معاون امور اجتماعی و فرهنگی بلدیه تهران برطرف شد، چون او تلویحاً با بیان این نکته که «شهرداری آماده است در زودترین زمان ممکن با هماهنگی دستگاه‌های مسئول، این کنسرت را در فضایی مناسب و درخور شأن مردم برگزار کند» روی این گزاره که امکان برگزاری کنسرت در میدان آزادی وجود ندارد، صحه گذاشت. تاکنون قول شهردار تهران در حیاط هیئت دولت مبنی بر برگزاری کنسرت در ورزشگاه آزادی و تأیید این مسئله توسط هیئت دولت با واکنشی از طرف همایون شجریان روبه‌رو نشده تا تکلیف نهایی یکی از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی سال همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی بماند.
خانم ارشاد! 4 روزه می‌توان کنسرت برگزار کرد؟
خبر لغو کنسرت رایگان همایون شجریان در میدان آزادی حداقل با واکنش شهرداری به‌عنوان یکی از طرف‌های درگیر در این اتفاق روبه‌رو شد. اما تا لحظه نگارش این گزارش، هنوز هیچ محرک و اتفاقی که بتواند دفتر موسیقی و معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به حرف بیاورد رخ نداده است تا همچنان روایت همایون شجریان و شهرداری تهران تنها موارد قابل ذکر در بررسی این قضیه به‌نظر برسد. صدور مجوز اجرای صحنه‌ای با ظرفیت بیش از پانصدنفر با معاونت هنری وزارت ارشاد است و همگان این نهاد را در مقام متولی اصلی می‌شناسند، پس ادعای همایون شجریان در پست اینستاگرامی‌اش مبنی بر صدور دیرهنگام مجوز برای برپایی کنسرت، نگاه‌ها را به سمت این معاونت جلب می‌کند. وقتی عصر دوشنبه خبر رسید که خواننده پرآوازه موسیقی سنتی ما قصد دارد روز جمعه، چهاردهم شهریور در قالب اجرایی زنده و رایگان در میدان آزادی برای طیف وسیعی از مردم بخواند، سؤال مهمی ذهن افکارعمومی را به خود معطوف کرد که مگر ممکن است تنها در چهار روز مقدمات اجرای یک کنسرت میلیونی در میدان بزرگ شهر فراهم شده و به نتیجه مطلوب برسد؟ پیش از این و در زمان جنگ تحمیلی دوازده‌روزه بود که گروه‌های مختلف موسیقی از «علی قمصری» گرفته تا «عاشیق احد ملکی» و «ارکستر سمفونیک تهران» در میادین هفت تیر و آزادی پای کار ایران ماندند و هنرشان را صرف کشورشان کردند. اجرای برنامه در آن برهه زمانی هرچند قابل مقایسه با کنسرت عظیم فرزند استاد شجریان نیست، اما این نکته را یادآور می‌شود که مسئولان ما حتی در زمان بحران فزاینده جنگ، کار نشد را به‌خوبی انجام دادند و از آزمونی که خود متولی‌اش بودند سربلند بیرون آمدند، پس موافقت دیرهنگام دستگاه‌های اجرایی و در رأس آن، معاونت هنری ارشاد با وجود سابقه قابل تامل در برپایی مراسم ملی-میهنی علامت‌های سؤال زیادی را در ذهن ایجاد می‌کند. اگر مجموعه دفتر موسیقی و معاونت هنری می‌دانسته که مسئولان شهری با اجرای همایون شجریان در میدان آزادی موافقت نمی‌کنند، پس چرا دست به این اقدام زده است؟ و درصورتی‌که به برگزاری قطعی کنسرت در روز جمعه باور داشته پس چرا خیلی دیر موافقت خود در این زمینه را ابراز داشته و فضا را به نفع خود برگردانده است؟
معاون هنری ارشاد باید خیلی صریح توضیح بدهد چرا برای یک برنامه با این عظمت فقط 4 روز قبل نامه زده است؟ نگاهی به ابعاد ماجرا نشان می‌دهد هیچ تدبیر اجرایی برای کنسرت وجود نداشته است به طوری که در جلسه هیات دولت، یک وزیر مسئول در امر انتظامی به وزارت ارشاد و معاون هنری آن معترض می‌شود.
مخالفان در برابر موافقان
آمار قطعی‌ای در مورد میزان مخاطب کنسرت‌ها در سال وجود ندارد، اما به‌طور تقریبی و براساس بلیت‌های فروخته شده در سال 1402 می‌توان گفت که نزدیک به 90 درصد از مردم ایران در سال حتی یک‌بار هم به سالن‌های غالباً غیراستاندارد موسیقی نمی‌روند. عده‌ای این‌طور عنوان می‌کنند که رفتن به کنسرت دغدغه اصلی و اساسی مردمی که بیشتر وقت خویش را صرف مخارج زندگی می‌کنند، نیست اما آن‌ها بهتر است در تحلیل خود این واقعیت را لحاظ کنند که اگر قیمت بلیت کنسرت برمبنای نیاز مخاطب معقول شود، مردم نسبت به شنیدن صدای موسیقی باب میلشان واکنش مثبت نشان می‌دهند و در فقره اجرای رایگان موسیقی توسط همایون شجریان نیز همان‌طور که سال‌ها قبل با رایگان شدن بلیت در روز ملی سینما از این اقدام استقبال کردند، از کنسرت یا کنسرت‌های احتمالی خوانندگان و بند‌های موسیقی در میدان آزادی هم استقبال می‌کنند. بر همین اساس، نظر مخالف و کنایه‌آمیز قاسم روانبخش، نماینده مردم قم در مجلس به خبر اجرای همایون شجریان در میدان آزادی از همین جنس است و او نیز مانند بسیاری از همفکرانش پیچیدگی‌های این تصمیم را با توجه به محور قرار دادن نگاه صفر و صدی خود درک نمی‌کند.
کنسرت رایگان همایون شجریان در میدان آزادی مخالفان دیگری هم داشت که با وجود ایفای نقش فعال در فضای اینستاگرام و توئیتر چندان نمی‌توان آن‌ها را جدی گرفت، زیرا در میان نظرات هیستریک مخالف، بودند اکانت‌هایی که به‌وضوح می‌شد تقلبی بودن و ربات بودن آن‌ها را به اثبات رساند. در بین مخالفان، طالبان سلطنت مخلوع پهلوی، منافقین و... نیز به میدان آمدند تا جو فضای مجازی را علیه ساختار و همچنین همایون شجریان سازماندهی کنند تا هم گامی را در جهت صنعت پرسود مخالفت برداشته باشند و هم با هر توئیت و پست، فکری به حال اقتصاد نزار و خرابشان در اروپا و آمریکا بکنند. مبتذل‌هایی چون «علی کریمی»، «هیچکس»، «کامبیز حسینی» و... شاید در ظاهر با طیب خاطر در سرزمین رؤیا‌هایشان زندگی کنند، ولی تمرکز عجیب‌وغریبشان بر هر اتفاقی که در ایران رقم می‌خورد، نشانگر این وضعیت است که آن‌ها به لحظه لحظه زندگی امثال همایون شجریان در وطن خویش حسادت می‌کنند و طاقت موفقیت هیچ فردی را در درون مرز‌ها ندارند.
نباید فرصت را به تهدید بدل کنیم
اجرای همایون شجریان در میدان آزادی چه از نظر سیاسی و چه از حیث زیبایی‌شناسی بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند فضای مهم‌ترین نماد پایتخت را به مکانی برای تحقق امر ملی آن هم در میدان عمل تبدیل کند. سابقه درخشان چهل‌وشش ساله انقلاب اسلامی نشان داده است که ما می‌توانیم حتی در مدت زمان کوتاه هم که شده امور مهمی نظیر برگزاری نماز جمعه تهران، تظاهرات روز قدس، راهپیمایی عید غدیر و... را با سربلندی پشت سر بگذاریم. ناهماهنگی ایجاد شده میان معاونت فرهنگی ارشاد و شهرداری تهران اگر به‌درستی مدیریت شود، کنسرت همایون شجریان می‌تواند بخش قابل توجهی از مردم و مخاطبان هدف کنسرت را از تنگنا خارج کرده و از دل تهدید شکل‌گرفته فرصت بسازد.
بازار ![]()