ایرانیان جهان - دیده‌بان ایران / محمدمهدی شهریاری، عضو کمیسیون امنیت ملی درباره صدور مجوز دولتی برای کشت خشخاش در کشور به دیده‌بان ایران گفت: «کشت خشخاش از نظر علمی مطرح می‌شود، از این منظر که اعتیاد به مواد صنعتی زیاد شده و بخش کمی از جمعیت معتادان تریاک مصرف می‌کنند و به دلیل ارزانی مواد مخدر صنعتی، به سمت این مواد رفته‌اند.
این موضوع، تاثیر مثبتی بر مساله اعتیاد می‌گذارد. وقتی قیمت تریاک زیاد و دیگر مواد مخدر پایین باشد، بسیاری از معتادان به سمت مواد مخدر صنعتی گرایش پیدا می‌کنند. در حوزه داروسازی هم به کشت خشخاش نیاز داریم. این کار می‌تواند ارزآوری خوبی هم در زمینه صادرات مواد اولیه دارویی داشته باشد. منظور من این نیست که اعتیاد را به کشورهای دیگر صادر کنیم. بلکه منظور این است که مواد اولیه دارویی به صورت رسمی و با مجوز دولت صادر شود، نه این که قاچاقچیان آن را برای توزیع به صورت غیرقانونی خرید و فروش کنند.»
بازار
طرح کاشت خشخاش در ایران، در سال 1404 مورد توجه دولت قرار گرفته است، آن‌هم با بهانه نیاز کشور به مواد اولیه دارویی و کاهش منابع وارداتی. کشت خشخاش در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. در دوران صفویه، ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان عمده تریاک در جهان شناخته می‌شد. در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه، کشت خشخاش در استان‌های مختلف کشور مانند اصفهان، شیراز، خراسان و آذربایجان رواج یافت. با این حال، از میانه دوره پهلوی دوم کشت خشخاش در ایران ممنوع شد و این ممنوعیت پس از انقلاب اسلامی نیز ادامه یافت و سیاست‌های مبارزه با مواد مخدر به‌طور جدی پیگیری شد.
در سال‌های اخیر، با توجه به تغییرات سیاسی در کشورهای همسایه و کاهش منابع وارداتی، ایران با کمبود مواد اولیه دارویی مواجه شده است. در همین راستا فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پیش از این در این‌باره کاشت خشخاش به دیده‌بان ایران گفت: «این کاشت با توجه به نیازهای دارویی، به‌ویژه در دسته داروهای ضد درد، از قبل از انقلاب مطرح بوده است و ایران به‌صورت داوطلبانه این کار را انجام می‌داد. پس از انقلاب، ایران از این اقدام انصراف داد و به سمت واردات حرکت کرد، اما با تغییرات اخیر، منابع وارداتی کاهش یافته است.»
البته قبل از آن هم حسین ذوالفقاری، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز به موضوع کشت خشخاش در کشور اشاره کرده بود و در نشست تخصصی با عنوان «پیشگیری از اعتیاد، طرح تحولی درمان و مبارزه با کشت خشخاش» گفته بود که «قرار نیست کشت مواد مخدر در کشور آزاد شود و این را عده‌ای به اشتباه و غلط گفته‌اند و در صورت تصویب این موضوع در جلسه ستاد، قرار است در گام نخست کشت «شقایق الیفرا» و «شاهدانه» صورت بگیرد.»
اما به زعم برخی از نمایندگان مجلس، کاشت خشخاش می‌تواند امنیت غذایی کشور را به خطر بیندازد، چراکه صرفه اقتصادی آن، آن‌قدر وسوسه انگیز هست که بسیاری از کشاورزان را به سمت خود بکشاند. شنیده‌ها حاکی از آن است که بسیاری از کشاورزان به‌ویژه در مناطق غربی کشور، منتظر آزاد شدن کشت خشخاش هستند تا به‌جای محصولاتی نظیر گندم، جو و یونجه، خشخاش بکارند. برخی نمایندگان مجلس با صحه گذاشتن بر این مسأله که کشاورزان زیادی راغب هستند به کاشت خشخاش روی بیاورند، معتقدند که به دلیل ضعف در نظارت، احتمال آن می‌رود که کنترل کاشت خشخاش از دست خارج شود.
به عبارت دیگر، با وجود مزایای بالقوه این طرح در حوزه دارویی، اما نگرانی‌هایی اجتماعی افزایش یافته است. برخی کارشناسان معتقدند که کشت خشخاش، حتی به‌صورت مدیریت‌شده، ممکن است به سوءاستفاده‌های احتمالی از این طرح و افزایش مصرف مواد مخدر در داخل کشور منجر شود. با این وجود برخی نمایندگان مانند محمدمهدی شهریاری، نماینده بجنورد و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که با دیده‌بان ایران به گفت‌وگو نشسته است، به کاشت خشخاش اصرار دارند و حتی معتقدند که می‌توان این کشت را در سطح صادرات مواد اولیه دارویی انجام داد.
مشروح گفت وگوی محمدمهدی شهریاری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با دیده بان ایران بخوانید
با کشت خشخاش، اعتیاد را صادر نمی‌کنیم
محمدمهدی شهریاری، نماینده بجنورد و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره کاشت خشخاش به دیده‌بان ایران گفت: «کشت خشخاش از نظر علمی مطرح می‌شود، از این نظر که اعتیاد به مواد صنعتی زیاد شده و بخش کمی از جمعیت معتادان تریاک مصرف می‌کنند و به دلیل ارزانی مواد مخدر صنعتی، به سمت این مواد رفته‌اند.»
او در پاسخ به این سوال که قرار است تریاک حاصل از کشت خشخاش وارد چرخه مصرف شود، تاکید کرد: «این موضوع، تاثیر مثبتی بر مساله اعتیاد می‌گذارد. وقتی قیمت قیمت تریاک زیاد و دیگر مواد مخدر پایین باشد، بسیاری از معتادان به سمت مواد مخدر صنعتی گرایش پیدا می‌کنند.»
این عضو کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی افزود: «خبر دولت درباره برنامه‌ریزی برای کشت خشاش در ایران به معنای آن نیست که کشت خشخاش آزاد است و هرکسی می‌تواند به سمت کاشت آن برود، زیرا قرار است به صورت مدیریت‌شده و کنترل‌شده، اجازه کاشت صادر شود و دولت اعلام می‌کند که هر استانی چند هکتار اجازه کاشت دارد. غیر از زمین‌های اعلام‌شده، اگر جایی کاشت خشخاش انجام شود، حتما مسئولان امر محصول آن را امحا می‌کنند.»
شهریاری در پاسخ به این سوال که آیا در بحث صدور مجوز برای کاشت خشخاش، رانت ایجاد می‌شود یا خیر، به دیده بان ایران گفت: «ما که نمی‌دانیم بحث‌های بعدی چیست. اما باید این را در نظر گرفت که تمام زمین‌های کشاورزی برای کاشت خشخاش مساعد نیستند. این زمین‌ها شناسایی می‌شود و یک سال یک گروه می‌کارند و سال بعد گروه دیگر. این موضوع به برنامه‌ریزی دستگاه‌های مرتبط (وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، ستاد مبارزه با موادمخدر و ...) بستگی دارد.»
او تاکید کرد: «در حوزه داروسازی نیز به کشت خشخاش نیاز داریم. این کار می‌تواند ارزآوری خوبی هم در زمینه صادرات مواد اولیه دارویی داشته باشد. منظور من این نیست که اعتیاد را به کشورهای دیگر صادر کنیم. وقتی مواد اولیه دارویی به صورت رسمی و با مجوز دولت صادر شود، نه این که قاچاقچیان آن را برای توزیع غیرقانونی خرید و فروش کنند.»
شهریاری با اشاره به این که این پروژه با مطالعه در حال انجام است، گفت: «اگر این پروژه به درستی انجام شود، می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد.»