ایرانیان جهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
وزارت خارجه چین اعلام کرده است که قصد دارد مشارکت راهبردی جامع با ایران را به سطح بالاتری ارتقا دهد که نشان‌دهنده همکاری قوی‌تر سیاسی، اقتصادی و دفاعی بین پکن و تهران است. موضوعی که در گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه ایران و چین مورد تاکید قرار گرفت. اوایل فروردین 1400 بود که وانگ یی، وزیر امور خارجه چین و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت ایران در جریان دیداری در تهران سند همکاری 25ساله ایران و چین را امضا کردند. از آن زمان روند همکاری‌ها افزایش یافته و با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، صادرات نفت ایران به چین نیز رکورد تازه‌ای را ثبت کرده است. سندی که به تعبیر سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه وقت ایران، نقشه راه همکاری‌های جامع دو کشور ایران و چین بوده و حاوی هیچ قراردادی نیست.
بااین‌حال در همان مقطع نیویورک تایمز گزارش داد که براساس این توافق چین با 400میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایران طی 25 سال آینده در مقابل دریافت نفت موافقت کرده است. با گذشت بیش از 4سال از امضای توافق مشارکت راهبردی جامع، این توافق همچنان موافقان و مخالفان خود را دارد. هنوز هم مشخص نیست که این توافق تا چه میزان پیشرفت داشته و عملیاتی شده است.
دستورکار جدید تهران و پکن
در تازه‌ترین تحول، خبرگزاری شینهوا در گزارشی که پس از تماس تلفنی وزرای خارجه ایران و چین در روز چهارشنبه منتشر کرد، به انتشار بیانیه وزارت خارجه چین در خصوص روابط دو طرف طبق گفت‌وگوی آخر وانگ‌یی و سید عباس عراقچی پرداخت. بر اساس این بیانیه، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، روز چهارشنبه از چین و ایران خواست تا مشارکت استراتژیک جامع بین دو کشور را به سطح بالاتری ارتقا دهند. وانگ که عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین نیز هست، این اظهارات را در گفت‌وگوی تلفنی با سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، بیان کرد.
وزیر خارجه چین گفت که چین از حمایت فعال ایران از چهار ابتکار مهم جهانی که توسط شی پیشنهاد شده است، قدردانی می‌کند و مایل است با ایران و بقیه جامعه بین‌المللی برای ایجاد سیستم حکمرانی جهانی عادلانه‌تر و منصفانه‌تر مشارکت کند. از سوی دیگر، عراقچی گفت ایران اهمیت زیادی برای توسعه روابط با چین قائل است و مایل است از پنجاه و پنجمین سالگرد روابط دیپلماتیک سال آینده به‌عنوان فرصتی برای تقویت مبادلات سطح بالا بین دو طرف، بهره‌برداری از پتانسیل همکاری و حفظ حمایت متقابل محکم استفاده کند. او گفت که طرف ایرانی از چین برای دفاع از عدالت در امور بین‌المللی قدردانی می‌کند و مشتاق حفظ همکاری نزدیک با چین برای ارتقای مشترک صلح، ثبات و توسعه منطقه‌ای است. دو طرف در مورد موضوع هسته‌ای ایران تبادل نظر عمیقی داشتند.
وانگ تاکید کرد که چین همیشه موضع عینی و بی‌طرفانه‌ای در این موضوع حفظ کرده است و خاطرنشان کرد که روند حل‌وفصل سیاسی فعلی این موضوع به بن‌بست رسیده است که به نفع منافع مشترک جامعه بین‌المللی نیست. وزیر خارجه چین اظهار کرد که چین از تاکید مجدد اخیر ایران مبنی بر نداشتن قصد توسعه سلاح‌های هسته‌ای قدردانی می‌کند، از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت می‌کند و امیدوار است همه طرف‌ها گفت‌وگو و ارتباطات را حفظ کنند تا موضوع هسته‌ای ایران را به مسیر گفت‌وگو و مذاکره بازگردانند. عراقچی نیز صمیمانه از چین برای حفظ موضع عادلانه و ایفای نقش مثبت در موضوع هسته‌ای ایران تشکر و اعلام کرد که ایران مایل است بر اساس برابری و نتایج برد-برد، ارتباطات و هماهنگی را با همه طرف‌ها تقویت کند.
چین به همراه روسیه با اجرایی شدن سازوکار اسنپ‌بک مخالفت کردند. وزیر خارجه چین پیش از اجرایی شدن مکانیسم اسنپ‌بک نیز به همراه عراقچی و همتای روس سرگئی لاوروف نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت علیه فعال شدنِ آن نوشتند. پس از اسنپ‌بک نیز سفرای ایران، روسیه و چین در سازمان ملل درباره خاتمه قطعنامه 2231 در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و شورای امنیت، اقدام 3 کشور اروپایی برای فعال‌سازی اسنپ‌بک را از حیث حقوقی و آیین کار معیوب و فاقد وجاهت حقوقی خوانده و اعلام کردند که اختتام کامل و به‌موقع قطعنامه به منزله پایان بررسی موضوع هسته‌ای ایران در شورای امنیت است.
تحکیم دوستی تاریخی
در همین رابطه روز دوشنبه 12 آبان‌ماه و در نشست مشترک میان رئیس اتاق تعاون ایران و سفیر جمهوری خلق چین در ایران، بر لزوم گسترش همکاری در حوزه‌های تعاونی، کشاورزی، صنایع معدنی، پتروشیمی و سرمایه‌گذاری مشترک تاکید و پیشنهاد تشکیل کمیته مشترک همکاری‌های تعاون میان دو طرف مطرح شد. نشست مشترک بهمن عبداللهی، رئیس اتاق تعاون ایران با زونگ پی وو، سفیر کشور چین در ایران در هفته‌ای که گذشت با هدف بررسی وضعیت همکاری‌های تعاونی و اقتصادی دو کشور برگزار و راهکارهای جدید برای تقویت روابط میان تعاونی‌های ایران و چین مورد بحث قرار داده شد. رئیس اتاق تعاون در این نشست تاکید کرد: «ایران و چین با داشتن قرارداد همکاری راهبردی و عضویت مشترک در هیات‌مدیره اتحادیه جهانی تعاون (ICA)، بستر مناسبی برای توسعه تعاملات اقتصادی دارند. حجم کنونی مبادلات اقتصادی دو کشور حدود 14میلیارد دلار است که با توجه به ظرفیت‌های موجود، می‌توان این رقم را به‌طور چشمگیری افزایش داد.»
روابطی فراتر از همکاری‌های دوجانبه
همچنین عبدالرضا رحمانی فضلی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در چین، در سخنرانی خود که در موسسه مطالعات مالی چونگیانگ وابسته به دانشگاه رنمین چین برگزار شد، اظهار کرد: «از منظر راهبردی، روابط ایران و چین بخشی از فرآیند بزرگ‌تر شکل‌گیری یک آسیای جدید است.» وی افزود: «مشارکت جامع راهبردی میان تهران و پکن تنها محدود به روابط اقتصادی یا دیپلماتیک نیست، بلکه یک پیوند ژئوپلیتیک است که به تغییر توازن قدرت در آینده آسیا منجر خواهد شد.» در عین حال رحمانی فضلی با اشاره به تحولات اخیر منطقه، گفت که روابط نزدیک‌تر ایران و چین پس از جنگ 12روزه ماه ژوئن - زمانی که رژیم صهیونیستی با همراهی کوتاه‌مدت ایالات متحده، به زیرساخت‌های هسته‌ای و مراکز نظامی ایران حمله کرد - بیش از گذشته تقویت شده است.
ایران در شبکه راهبردی چین
وحید قربانی| وزارت خارجه چین بعد از تماس تلفنی وزرای خارجه دو کشور اعلام کرد که قصد دارد مشارکت راهبردی جامع با ایران را به سطح بالاتری ارتقا دهد. برای بررسی نیازسنجی جدید چین باید به چند موضوع توجه داشت. چین در دیپلماسی مشارکتی خود از یک سلسله‌مراتبی بهره می‌برد و ایران در حال حاضر در سطح مشارکت راهبردی جامع قرار دارد؛ سطحی بالاتر از روابط اقتصادی صرف با عربستان و همکاری‌های زیرساختی با پاکستان، اما پایین‌تر از همکاری راهبردی تمام‌عیار با روسیه. این مدل به پکن اجازه می‌دهد بدون تعهدات اتحادی سخت، یک شبکه متنوع و انعطاف‌پذیر از روابط راهبردی ایجاد کند.
ایران در این معماری، جایگاه منحصر‌به‌فردی دارد: موقعیت ژئوپلیتیک حیاتی، ذخایر عظیم انرژی و نفوذ در تحولات منطقه‌ای، سه مزیت راهبردی ایران هستند که پکن را به ارتقای سطح تعاملات ترغیب می‌کنند. به‌نظر می‌رسد یک نیروی محرک جدید برای پیشنهاد ارتقای این رابطه که پنج، شش سال از عمر آن می‌گذرد، شکل گرفته و این همان محوری است که در تعاملات مشارکتی چین و روسیه دیده می‌شود. به‌عبارتی، ارتقای دیپلماسی مشارکتی ایران و چین، نشان‌دهنده گذار پکن از دیپلماسی اقتصادی صرف به دیپلماسی امنیتی-راهبردی است، راهبردی که هم موازنه قوا در برابر نفوذ آمریکا ایجاد می‌کند و هم جایگاه چین را به عنوان بازیگر کلیدی در نظم نوین بین‌المللی تثبیت می‌نماید.
در این بین گفت‌وگوی اخیر وزرای خارجه دو کشور، بخشی از این معماری و نیازهای جدید دیپلماسی مشارکتی چین را نشان می‌دهد. چین تلاش دارد در برابر فشار و نفوذ غرب، از طریق گسترش شبکه‌ای از روابط راهبردی با بازیگران مستقل - از جمله ایران - نوعی موازنه نرم و چندلایه را پیش ببرد. در این چارچوب، تهران برای چین نه شریک ایدئولوژیک، بلکه شریک کارکردی در مدیریت نظم منطقه‌ای و نیروی محوری آن محسوب می‌شود. بنابراین پیام اصلی پکن در این گفت‌وگو، مخالفت با سیاست‌های تنش‌زا و تحریم‌محور غرب و تاکید بر حمایت حق کشورهای مستقل برای انتخاب مسیر توسعه است. در عین حال، همکاری و مشارکت ایران و چین در لایه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی/امنیتی و نهادی بین‌المللی در حال انجام است و فارغ از این گفت‌وگوها، طی یکی دو دهه گذشته حداقل‌هایی را برای ایران در برابر فشارهای غرب و آمریکا تضمین می‌کرده و می‌کند.
از منظر راهبردی، حمایت چین از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، ابزاری برای مدیریت توازن عملکردی و حفظ مسیرهای انرژی، زنجیره‌‌های عرضه و تامین و کریدورهای اقتصادی آن در سطوح مختلف منطقه‌ای است. این موضع، ضمن جلوگیری از یک‌جانبه‌گرایی غرب در شورای امنیت، به پکن اجازه می‌دهد نفوذ ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود را بدون تقابل مستقیم افزایش دهد. در عین حال، پس از جنگ 12روزه و فعال شدن مکانیسم اسنپ‌بک، چین سه محور عملیاتی در موضوع ایران اتخاذ کرد: تداوم مبادلات انرژی از طریق سازوکارهای غیردلاری، هماهنگی محدود امنیتی با روسیه برای مهار نفوذ آمریکا، و ارتقای نقش دیپلماتیک فعال به‌عنوان میانجی ثبات‌ساز.
این اقدامات نشان می‌دهد استراتژی چین عملکردمحور، چندلایه و مبتنی بر ثبات و تداوم عملیاتی است، نه صرفا مواضع اعلامی. تهران در این مدل، شریک کارکردی در امنیت انرژی و ثبات منطقه‌ای در سطوح مختلف همکاری‌هاست و این همکاری دوجانبه با ایران، زمینه ایجاد موازنه پایدارتر منطقه‌ای را امکان‌پذیر می‌کند.
بازار ![]()