ایرانیان جهان - ایرنا / اظهارات اخیر «دونالد ترامپ» رئیس جمهور ایالات متحده درباره ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای آمریکا، نگرانی‌های جهانی در مورد آغاز دوره جدید رقابت تسلیحاتی و تهدید دستاوردهای چنددهه‌ای کنترل تسلیحات را تشدید کرده است.
اظهارات اخیر «دونالد ترامپ» مبنی بر ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای ایالات متحده، یکی از مهم‌ترین تغییرات سیاستی در امنیت جهانی از زمان پایان جنگ سرد محسوب می‌شود. آمریکا از سال 1992 تاکنون هیچ انفجار هسته‌ای تمام‌عیاری انجام نداده است. بیش از سه دهه تعلیق آزمایش‌ها باعث شد تا سرعت مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای کاهش یابد، نگرانی‌های زیست‌محیطی کاهش پیدا کند و توافق‌های چندجانبه کنترل تسلیحات شکل بگیرد.
به نوشته پایگاه خبری- تحلیلی «مدرن دیپلماسی»، ترامپ در بیانیه‌ای کوتاه پیش از دیدار با رئیس‌جمهور چین، اعلام کرد که پنتاگون آزمایش‌های هسته‌ای را «بر مبنای برابر» با روسیه و چین آغاز خواهد کرد. او این اقدام را برای همگام شدن با نمایش‌های موشکی جدید روسیه و آنچه فعالیت‌های هسته‌ای گسترش‌یافته و نفوذناپذیر چین خواند، ضروری دانست.
باوجود مخالفت و تاییدهای مختلف از سوی چهره‌های آمریکایی، این تصمیم نشان می‌دهد که ترامپ معتقد است اکنون بار محدودسازی آزمایش‌ها باید بر دوش دو قدرت هسته‌ای دیگر باشد. هر دو طرف اذعان دارند که پیامدهای این تصمیم می‌تواند بسیار گسترده و بلندمدت باشد. منتقدان هشدار می‌دهند که ازسرگیری آزمایش‌ها ممکن است دهه‌ها پیشرفت در زمینه عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای را نابود کرده و آغازگر یک رقابت هسته‌ای جهانی جدید باشد.
این موسسه رسانه‌ای اروپایی با اشاره‌ای گذرا به تاریخچه آزمایش‌های هسته‌ای عنوان داشت که تنها پس از پایان جنگ سرد، در دهه 1990، اجماع جهانی برای پایان همه آزمایش‌ها شکل گرفت و معاهده جامع منع آزمایش هسته‌ای (CTBT) ایجاد شد.
بازار ![]()
این تحلیل معاهده فوق را سنگ‌بنای مهار جهانی دانست که در سال 1996 توسط سازمان ملل تصویب شد و همه انواع انفجارهای هسته‌ای -در زیرزمین، زیرآب و فضا- را ممنوع می‌کند. تا امروز، 187 کشور این معاهده را امضا و 185 کشور تصویب کرده‌اند. با این حال، معاهده هنوز لازم‌الاجرا نشده است، زیرا بازیگران کلیدی یعنی آمریکا، چین، اسرائیل، مصر، هند، پاکستان و کره شمالی، آن را تصویب نکرده‌اند.
با وجود این، پیمان CTBT هنجارهای مهمی ایجاد کرده است. سامانه نظارت بین‌المللی (IMS) با 337 ایستگاه، حتی کوچک‌ترین انفجار را ثبت می‌کند و تمامی آزمایش‌های کره شمالی را شناسایی کرده است. هدف این معاهده کاهش قابلیت‌های تسلیحاتی هسته‌ای، جلوگیری از ظهور قدرت‌های هسته‌ای جدید و کاهش کاربردپذیری سلاح‌های هسته‌ای است. به بیان دیگر، CTBT طی سه دهه گذشته به مهار اقدامات هسته‌ای کمک کرده است.
طبق این گزارش، خطر اصلی ازسرگیری آزمایش‌های آمریکا، محدود به خود آزمایش‌ها نیست؛ بلکه واکنش سایر کشورها است. اگر آمریکا محدودیت‌ها را نقض کند، روسیه و چین نیز آزمایش‌های جدید یا توسعه تسلیحات خود را افزایش می‌دهند. دیگر قدرت‌های هسته‌ای، به ویژه هند و پاکستان، نیز ممکن است احساس کنند مجبور به انجام آزمایش‌های خود هستند. این سناریو همان کابوس دیرینه متخصصان عدم اشاعه یعنی «رقابت هسته‌ای جهانی در قرن 21» را رقم می‌زند.
در این چارچوب، جنوب آسیا محل حضور دو دشمن هسته‌ای است که روابط‌شان بر پایه بی‌اعتمادی، اختلافات مرزی و تنش‌های تاریخی شکل گرفته است. ازسرگیری آزمایش‌های آمریکا ممکن است هند را به آغاز دوباره چرخه آزمایش تحریک کند و پاکستان نیز برای حفظ موازنه استراتژیک پاسخ دهد.
هند و پاکستان با مشکلات جدی ساختاری همچون تغییرات اقلیمی، کمبود آب، رکود اقتصادی، فقر، ضعف زیرساخت‌ها و مشکلات اجتماعی مواجه هستند و رقابت هسته‌ای می‌تواند منابع حیاتی این کشورها را از آموزش، سلامت، مقابله با فقر و مسائل اقلیمی منحرف کند. حتی یک تنش کوچک نظامی میان دو کشور می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد و پیامدهای فاجعه‌باری برای منطقه و جهان داشته باشد.
گزارش با اشاره به اثرات انسانی و بلندمدت سلاح هسته‌ای نمونه‌هایی همچون قربانیان هیروشیما و ناکازاکی، آزمایش‌ها در اقیانوس آرام و جوامع آسیب‌دیده در نوادا و غیره را یادآور رنج‌های فراوان چند نسل دانست که می‌تواند «زمستان هسته‌ای» میلیون‌ها نفر را موجب شود.
مدرن دیپلماسی در پایان آورده است: جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به‌هم‌پیوسته، شکننده و آگاه به خطرهای وجودی است. از سرگیری آزمایش‌ها تهدیدی برای دهه‌ها پیشرفت در ساخت قواعد جهانی علیه سلاح‌های هسته‌ای است... جهان همین حالا هم به اندازه کافی سلاح هسته‌ای برای نابودی خود دارد. آنچه نیاز دارد همکاری بیشتر است و نه انفجارهای بیشتر.
طبق این تحلیل «ما اکنون در یک نقطه انتخاب ایستاده‌ایم: یک راه ما را به تاریک‌ترین فصول قرن گذشته بازمی‌گرداند و مسیر دیگر به سوی جهانی امن‌تر و باثبات‌تر می‌برد.»