گذار بزرگ بیمه، از کاغذ تا الگوریتم

ایرانیان جهان - آخرین خبر/ صنعت بیمه ایران در نقطه‌ای ایستاده است که ادامه مسیر بدون تحول در تنظیم‌گری ممکن نیست؛ نقطه‌ای که در آن رفتار جدید مردم، رشد بازیگران دیجیتال و فشار رقابتی، نهاد ناظر را به سمت شراکت داده‌ای و نظارت نوآورانه سوق می‌دهد.
داستان یک صنعت در آستانه تغییر
سال‌ها صنعت بیمه ایران با فرایندهای کاغذی، استعلام‌های دستی و روابط سلسله‌مراتبی میان ناظر و شرکت‌ها اداره می‌شد. این مدل هرچند برای دهه‌های گذشته کفایت می‌کرد، اما امروز با واقعیتی روبه‌روست که ماهیت آن را زیر و رو کرده: دیجیتالی شدن رفتار مردم. مردمی که امروز با چند کلیک خدمات درمانی دریافت می‌کنند، حساب بانکی‌شان را مدیریت می‌کنند و برای خریدهای روزمره وام می‌گیرند، طبیعتاً انتظار دارند بیمه نیز در همان سطح از سرعت، شفافیت و دسترسی باشد. این تغییر رفتار، ساختار سنتی تنظیم‌گری را در برابر یک دوراهی قرار داده: یا همراهی با جریان تحول؛ یا عقب‌ماندگی از بازاری که هر روز دیجیتالی‌تر می‌شود.
جهان چگونه تغییر کرد؟
وقتی کشورهای پیشرو وارد مسیر تحول بیمه شدند، یک تغییر بنیادین رخ داد: نظارت از یک رابطه دستوری به رابطه مشارکتی تبدیل شد.
در این کشورها:
• داده‌های ریسک از شرکت‌ها و نهاد ناظر در یک شبکه مشترک تحلیل می‌شود.
• ناظر از داده‌های شرکت‌ها برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کند و شرکت‌ها از تحلیل‌های ناظر برای طراحی محصولات بهتر بهره می‌برند.
• مدل‌های جدیدی چون بیمه مبتنی‌بر رفتار رانندگی، بیمه اقلیمی، و بیمه خرد دیجیتال تنها با همین رویکرد ممکن شد.
این تحولات، بیمه را از یک صنعت خدماتی به یکی از ستون‌های اصلی حکمرانی داده تبدیل کرد.
آیا ایران آماده است چنین گذار بزرگی را تجربه کند؟
اینشورتک‌ها؛ بازیگران تازه و تأثیرگذار
پلتفرم‌های دیجیتال بیمه در ایران، مانند ازکی و دیگر بازیگران در سال‌های اخیر نقشی ایفا کرده‌اند که شاید ده سال پیش تصورش هم دشوار بود. آن‌ها توانستند:
• بی‌بیمگی را کاهش دهند
• مردم را با مفاهیم بیمه‌ای آشنا کنند
• رقابت میان شرکت‌ها را افزایش دهند
• شفافیت قیمت و فرایندها را بالا ببرند
اما بزرگ‌ترین اثر اینشورتک‌ها هنوز رخ نداده است.
مرحله واقعی اثرگذاری از زمانی آغاز می‌شود که آن‌ها بخشی از شبکه خلق داده شوند؛ شبکه‌ای که می‌تواند بازار بیمه را از یک «بازار محصول» به یک «زیرساخت اطلاعاتی» تبدیل کند. این گذار البته بدون همراهی نهاد ناظر ممکن نیست.
پرسش این است: آیا بیمه مرکزی اینشورتک‌ها را شریکی راهبردی می‌بیند یا بازیگرانی که باید محدود شوند؟
سؤالاتی که آینده را رقم می‌زند
برای اینکه مسیر تحول بیمه ایران از روایت به واقعیت تبدیل شود، چند پرسش کلیدی باید پاسخ داده شود:
• آیا نهاد ناظر حاضر است مدل‌های کنترل‌محور سنتی را کنار بگذارد؟
• رابطه ناظر و پلتفرم‌ها بر چه پایه‌ای بنا خواهد شد: اعتماد یا سوءظن؟
• آیا زیرساخت‌های داده‌ای کشور توان تبادل امن و گسترده داده‌های بیمه‌ای را دارند؟
• آیا صنعت بیمه می‌تواند به یکی از پایه‌های حکمرانی داده، در کنار بانک و پرداخت، تبدیل شود؟
پاسخ به این پرسش‌ها نه تنها مسیر آینده بیمه، بلکه مسیر اقتصاد دیجیتال را تعیین می‌کند.
فرجام یک مسیر؛ بیمه به‌مثابه حلقه اتصال اقتصاد دیجیتال
اگر بیمه مرکزی بتواند نقش خود را از «ناظر» به «شریک داده‌ساز» تغییر دهد، صنعت بیمه وارد مرحله‌ای می‌شود که در آن:
• تصمیم‌سازی عمومی از داده‌های واقعی تغذیه می‌شود
• سیاست‌گذاری ریسک هوشمندتر می‌شود
• شرکت‌ها نوآورتر عمل می‌کنند
• و مردم خدمات سریع‌تر و دقیق‌تر دریافت می‌کنند
در این مسیر، بیمه می‌تواند به حلقه اتصال اقتصاد دیجیتال و سیاست‌گذاری تبدیل شود؛ حلقه‌ای که در کنار بانک و پرداخت، سومین ستون اقتصاد داده‌محور را شکل می‌دهد. این همان گذار بزرگ بیمه است؛ گذار از دوران کاغذ و بخشنامه به دوران الگوریتم و همکاری داده‌ای.