بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارش «آسیب‌شناسی عوارض سبز (آلایندگی) واحد‌های تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی در کشور و ارائه پیشنهاد‌های تقنینی» هرچند موضوع عوارض سبز به‌عنوان یکی از ابزار‌های سیاستگذاری محیط زیست به‌منظور ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی و حفاظت از محیط ‌زیست از سه دهه پیش در قوانین موضوعه در کشور مورد توجه قرار گرفته بود، اما با تصویب تبصره «1» ماده (38) قانون مالیات بر ارزش‌افزوده در سال 1387 به مرحله اجرا رسید و در قانون اصلاحی مالیات بر ارزش‌افزوده در سال 1400 به‌طور جامع‌تری وارد قوانین کشور شد.
در این گزارش بیان شده که اجرای عوارض سبز در کشور ما با چالش‌‌هایی نظیر ناپایداری و نوسانات زمانی و مکانی درآمد حاصله از عوارض سبز برای شهرداری‌ها، تخصیص نیافتن بخشی از عوارض دریافتی به‌منظور تقویت زیرساخت پایشی سازمان حفاظت محیط زیست، همپوشانی و تعارض با قوانین و مقررات محیط ‌زیستی، عدم شفافیت در نحوه هزینه‌کرد عوارض دریافتی و وجود رویه‌‌های فسادزا مواجه بوده است.
در این گزارش تصریح شده که برای ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست، یکی از ابزار‌های سیاستگذاری محیط زیست که در سال‌‌های اخیر مورد توجه بسیاری از کشورها ازجمله ایران قرار گرفته است، اعمال عوارض سبز است. مالیات زیست‌محیطی یا عوارض سبز مالیاتی است که از فعالیت‌‌هایی که برای محیط زیست مضر تلقی می‌شوند، اخذ می‌شود. در اقتصاد، آثار خارجی به پیامد‌هایی اشاره دارد که فعالیت‌‌های اقتصادی یک فرد یا بنگاه بر دیگران تحمیل می‌کند، بدون اینکه این پیامدها برای تولیدکننده هزینه یا منفعت در‌بر‌داشته باشد. آثار خارجی می‌تواند مثبت (مانند آموزش که به نفع جامعه است) یا منفی (مانند آلودگی محیط ‌زیست) باشد.
در یافته های گزارش این نهاد پژوهشی آمده که عوارض سبز یکی از ابزار‌های سیاستگذاری بوده که برای اصلاح آثار خارجی منفی زیست‌محیطی طراحی شده است. این عوارض به‌طور خاص به فعالیت‌‌هایی تعلق می‌گیرد که باعث تخریب محیط ‌زیست یا تولید آلودگی می‌شوند. آثار خارجی منفی مانند آلودگی هوا یا انتشار گاز‌های گلخانه‌ای باعث می‌شود که هزینه‌‌های واقعی تولید یا مصرف (هزینه‌‌های اجتماعی) بیشتر از هزینه‌‌هایی که به‌طور مستقیم بر تولیدکننده یا مصرف‌کننده تحمیل می‌شود (هزینه‌‌های خصوصی) باشد. عوارض سبز یا مالیات‌‌های زیست‌محیطی نوعی ابزار سیاستگذاری اقتصادی است که با هدف کاهش آثار منفی فعالیت‌‌های اقتصادی بر محیط ‌زیست وضع می‌شود.
در یافته های دیگر این گزارش آمده که یکی از مهم‌ترین اهداف عوارض سبز، داخلی‌سازی هزینه‌‌های زیست‌محیطی است؛ بدین‌معنا که هزینه‌‌های ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست که معمولاً بر جامعه تحمیل می‌شود، به‌صورت مستقیم بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالا‌های آلاینده اعمال شود. این امر باعث می‌شود که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان هزینه‌‌های واقعی تولید و مصرف را در نظر بگیرند و به سمت انتخاب گزینه‌‌های پاک‌تر سوق داده شوند. به‌‌رغم مزایای متعدد عوارض سبز، این موضوع مانند هر سیاست مالی دیگری در صورت اجرای نامناسب، می‌تواند بستر‌هایی را برای فساد فراهم کند و از اهداف واقعی خود فاصله بگیرد. گزارش حاضر، ضمن بررسی پیشینه مطالعاتی و پیشینه تقنینی این موضوع، نگاهی به چالش‌های عوارض سبز در کشور انداخته و پیشنهاد‌های تقنینی را برای اصلاح مواد مرتبط در قانون مالیات بر ارزش‌افزوده ارائه کرده است.
در جمع بندی یافته های گزارش این نهاد پژوهشی آمده که یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت جلوگیری از فساد در چرخه عوارض سبز هزینه‌کرد عوارض دریافتی در موضوعات اولویت‌دار محیط ‌زیستی است. در این راستا، پیشنهاد می‌شود شورای برنامه‌ریزی استان به‌طور سالیانه با هماهنگی سازمان حفاظت محیط ‌زیست و وزارت کشور پروژه‌‌های اولویت‌دار محیط ‌زیستی استان را تعیین کرده و گزارشی از میزان پیشرفت را به‌طور عمومی منتشر کند.
متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.