بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
ولیعهد سعودی در حال حاضر برای خوش‌آمدگویی از ترامپ با یک مراسم باشکوه آماده می‌شود زیرا هر دو رهبر به‌دنبال پول در آوردن از ارتباط خود هستند. اما این رابطه ممکن است آنگونه که ترامپ تصور کرده بود، پیش نرود.
 محمد بن‌سلمان قرار بود یک ملاقات کوتاه با دونالد ترامپ در زمان بازدید از واشنگتن در سال 2017 داشته باشد. اما وقوع کولاک، حضور یک مقام عالی‌رتبه دیگر در کاخ سفید را به تأخیر انداخت و شاهزاده نوظهور عربستان سعودی وارد یک ضیافت نهار با رئیس‌جمهور جدید آمریکا شد. دو ماه بعدتر، ترامپ وارد ریاض شد.
به نوشته بلومبرگ، ولیعهد سعودی در حال حاضر برای خوش‌آمدگویی از ترامپ با یک مراسم باشکوه آماده می‌شود زیرا هر دو رهبر به‌دنبال پول در آوردن از ارتباط خود هستند. اما این رابطه ممکن است آنگونه که ترامپ تصور کرده بود، پیش نرود.
محمد بن‌سلمان که او را با نام اختصاری MBS نیز می‌شناسند، می‌خواهد خود را به چهره مشکل‌گشا و مورد اعتماد در خاورمیانه تبدیل کند، در حالیکه ترامپ به امضای قراردادهای سرمایه‌گذاری و تجاری برای شرکت‌های آمریکایی به ارزش 1 تریلیون دلار افتخار می‌کند. با این حال و با کاهش قیمت‌های نفتی که عربستان تولید می‌کند، پویایی مالی این کشور تغییر یافته است: کشوری که به‌طور چشمگیر در خارج از کشور ریخت‌وپاش مالی دارد، در خانه نیاز مبرمی و فوری به پول پیدا کرده است.
نمایش دلبستگی با ترامپ در این هفته احتمالا با چندین توافق در حوزه‌های مختلف از حوزه دفاعی گرفته تا امنیت، هوش مصنوعی، فلزات نادر و حمل‌ونقل، مورد حمایت قرار خواهد داشت. طبق اعلام افراد آشنا به تفکرات ولیعهد سعودی، هدف نهایی MBS بهبود و صیقل دادن تصویر کشورش برای جذب سرمایه‌گذاران و همچنین از میان بردن چالش‌های مالی برای تحول اقتصاد این کشور حوزه خلیج فارس است.
نخستین قدم که اولویت بسیار بالایی دارد، چگونگی تطبیق دادن علاقه ترامپ برای معاملات با پتانسیل وخیم‌تر شدن بودجه عربستان به علت قیمت‌های نفت است که به پایین‌ترین سطح خود در بیش از چهار سال اخیر کاهش یافته‌اند.
تصمیم برای پایین آوردن قیمت نفت ظاهرا به موضوع تنبیه اعضای سرکش اوپک‌ پلاس مربوط می‌شود، اما این اتفاق همچنین یک پس‌زمینه خوب پیش از دیدار ترامپ فراهم می‌کند، چراکه رئیس‌جمهور آمریکا همواره خواستار نفت ارزان‌تر بوده تا قیمت بنزین کاهش یابد و تورم ایالات متحده یک شیب نزولی به خود بگیرد.
بسیاری از کارشناسان اکنون انتظار قیمت‌های نفت حدود 65 دلار به‌ازای هر بشکه برای آینده قابل‌ پیش‌بینی را دارند؛ یعنی پایین‌تر از سطحی که عربستان برای توازن بخشیدن به بودجه خود نیاز دارد. این کشور مجبور به وام گرفتن بیشتر شده، به‌طوری که بدهی آن در سه‌ماهه نخست 2025 میلادی حدود 30 میلیارد دلار افزایش یافته و به بالاترین حد خود رسیده است.
رابرت موگیلنیکی، پژوهشگر ارشد مقیم در موسسه کشورهای عرب خلیج فارس در واشنگتن، معتقد است: «سعودی‌های می‌خواهند با یک تیر (سیاست انرژی این کشور) چندین نشان را هدف قرار دهند: تنبیه اعضای اوپک پلاس که بیش از سهمیه خود نفت تولید می‌کنند و ایجاد حسن نیت با رئیس‌جمهور ترامپ.»
طبق اعلام موگیلنیکی، در حالیکه عربستان در گذشته توانسته است در برابر قیمت‌های پایین نفت مقاومت کند، مزیت بلندمدت این اتفاق، نامشخص است. با این حال، این کارشناس می‌گوید معاملات با ترامپ می‌تواند یک تغییر ایجاد کند. مدیران عامل شرکت‌های بلک‌راک، سیتی‌گروپ، آی‌بی‌ام و جمعی دیگر از مدیران اجرایی، ترامپ را در ریاض همراهی خواهند کرد.
رابرت موگیلنیکی معتقد است: «اگر این توافق‌ها منجر به جذب سرمایه‌گذاران آمریکایی و چندملیتی بیشتر برای حمایت از بخش‌های کلیدی اقتصاد عربستان شود، بنابراین یک تأثیر مثبت بلندمدت‌تر، امکان‌پذیر خواهد بود.»
طبق اعلام افرادی که از مکالمات تلفنی اخیر میان دونالد ترامپ و محمد بن‌سلمان آگاه هستند، MBS فراتر از توافقات تجاری و سیاست نفتی، به ترامپ اعلام کرده که او آماده است به جاه‌طلبی‌های رئیس‌جمهور آمریکا در زمینه ایجاد صلح کمک کند.
علاوه بر اوکراین و غزه، این موضوع شامل دیگر نقاط حساس خاورمیانه نیز می‌شود، از جمله لبنان، سوریه و یمن. دو منبع آگاه به بلومبرگ اعلام کرده‌اند ولیعهد سعودی به‌طور ویژه می‌خواهد ترامپ را از برنامه‌های اسرائیل برای حمله به ایران منصرف کند.
عربستان سعودی به‌عنوان محل دیدار برنامه‌ریزی‌شده ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، یکی دیگر از رهبران جهان که محمد بن‌سلمان با او رابطه نزدیک‌تری برقرار کرده، مطرح شده است؛ هرچند بعید است که این اتفاق به این زودی‌ها در این هفته رخ دهد. در ماه‌های فوریه و مارس، عربستان میزبان مذاکرات مختلفی با حضور ایالات متحده، روسیه و اوکراین بود.
علی شهابی، نویسنده و مفسر سیاسی سعودی که عضو هیئت مشاور نئوم به‌عنوان بلندپروازانه‌ترین پروژه بن‌سلمان، می‌گوید: «برگزاری مذاکرات صلح اوکراین برای عربستان یک اتفاق مثبت تلقی می‌شود، حتی اگر مزیت‌های مالی آن به‌زودی محقق نشوند. این موضوع به‌طور قطع باعث ارتقای اعتبار و قدرت نرم عربستان در جهان و منطقه خواهد شد.»
آمریکا با انتخاب ریاض به‌عنوان نخستین مقصد سفرهای ترامپ که شامل بازدید از قطر و امارات متحده عربی نیز می‌شود، یک برد به عربستان تقدیم کرده است. پایتخت عربستان همچنین قرار است میزبان یک اجلاس میان کشورهای حوزه خلیج فارس با آمریکا در زمان حضور ترامپ باشد؛ اتفاقی که سعودی‌ها آن را به منزله تأیید بر این موضوع می‌دانند که محمد بن‌سلمان از سوی رئیس‌جمهور آمریکا به‌عنوان رهبر منطقه شناخته می‌شود.
ترامپ گفته است «رابطه بسیار خوبی» با کشور نفت‌خیز عربستان دارد. صندوق ثروت ملی عربستان سعودی در پروژه‌های داماد ترامپ، جرد کوشنر، سرمایه‌گذاری کرده و مسابقات گلف LIV خود را در استراحت‌گاه‌های متعلق به خانواده ترامپ برگزار کرده است.
در سفر اخیر به قطر و امارات، اریک، پسر ترامپ، از چندین معامله املاک و مستغلات مربوط به یک شرکت سعودی رونمایی کرد.
لورا بلومنفلد، تحلیل‌گر خاورمیانه در دانشکده مطالعات پیشرفته بین‌المللی جانز هاپکینز، گفت: «برای ترامپ، هر آنچه که می‌درخشد» در خاورمیانه است. او معتقد است: «اگر همانطور که ترامپ می‌گوید، این دوران طلایی آمریکا باشد، بنابراین عربستان، دیگ زرین در انتهای رنگین‌کمان است.»
این موضوع یک تضاد شدید با رفتاری است که ترامپ پس از بازگشت به قدرت با متحدان آمریکا در اروپا و دیگر مناطق از جمله کانادا داشته است.
افراد آگاه به طرز فکر MBS اعلام کرده‌اند او روابط با آمریکا را به‌عنوان عامل کلیدی برای تحول اقتصادی عربستان می‌داند و بن‌سلمان، ترامپ را کلید اصلی برای دادن انگیزه جدید به برنامه چشم‌انداز 2023 خود و تبدیل کشورش به محور خاورمیانه جدید در نظر می‌گیرد.
ایجاد ارتباط نزدیک بین رئیس‌جمهور 78 ساله آمریکا و شاهزاده 39 ساله سعودی آنقدرها هم که به نظر می‌رسد، بعید نیست. هر دوی آن‌ها خود را اخلال‌گر می‌دانند، البته به شیوه‌های مختلف.
ترامپ در راستای شعار «عظمت را به آمریکا بازگردانیم»، کل ساختار حکومت ایالات متحده و نظم جهانی را به چالش کشیده است. او با وضع تعرفه‌های گسترده علیه کشورهایی که معتقد است در مسیرش قرار دارند، جنگ تجاری جهانی به راه انداخته که به اقتصاد جهانی نیز آسیب زده است.
در همین حال، محمد بن سلمان با برنامه چشم‌انداز 2030 خود، هویت ملی سعودی را ترویج داده است. او نفوذ نهاد مذهبی فوق‌العاده محافظه‌کار عربستان را تضعیف کرده و بسیاری از چهره‌های برجسته آن را بازداشت کرده است. او حتی به سراغ بستگان خود در خاندان سلطنتی رفته، ثروت و امتیازاتشان را سلب کرده تا به ادعای خود، با فساد مبارزه کند.
دیوید راندل، رئیس سابق هیئت دیپلماتیک سفارت آمریکا در ریاض و نویسنده کتاب چشم‌انداز یا سراب: عربستان سعودی در نقطه عطف (2021)، می‌گوید: «آن‌ها یکدیگر را درک و به هم احترام می‌گذارند، زیرا هر دو، در تلاشند تا مسیر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورشان را تغییر دهند.»
از سوی دیگر، منافع مشترکی میان آنها وجود دارد. به‌عنوان مثال، ترامپ برای پایان دادن به جنگ با روسیه به‌دنبال دست‌یابی به منابع طبیعی اوکراین است. بن‌سلمان نیز از ارتباط با ترامپ برای رسیدن به خواسته‌هایش از آمریکا، مانند دسترسی بیشتر به تسلیحات نظامی و فناوری هوش مصنوعی، استفاده می‌کند.
در فوریه و در میامی آمریکا، ترامپ در کنفرانسی که توسط مؤسسه ابتکار سرمایه‌گذاری آینده (FII) برگزار شده بود - نهادی که MBS پس از آغاز چشم‌انداز 2030 تأسیس کرد - سخنرانی کرد. در میان تشویق حضار و سیل تلفن‌های همراه که در هوا بلند شده بودند، ترامپ از عربستان به‌عنوان «جایی خاص با رهبرانی خاص» یاد کرد. او از بن‌سلمان بابت میزبانی مذاکرات اوکراین و کمک به پایان دادن به «جنگ‌های احمقانه» تشکر کرد.
راندل می‌گوید: «MBS لحظه‌ای شبیه به MAGA (شعار ترامپ) را در عربستان به وجود آورده است. این مسئله باعث ایجاد پیوند و همدلی میان آن دو شده.»
این رویکرد کاملا متفاوت از رفتار غرب با محمد بن‌سلمان پس از قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست، در کنسولگری عربستان در سال 2018 است.
ترامپ پس از مدتی سردی در روابط، دیگر با MBS رابطه نزدیکی نداشت و او با رئیس‌جمهور بعدی آمریکا، جو بایدن، نیز کمتر کنار آمد. اختلاف‌نظر بر سر موضوع خاشقچی و سیاست‌های نفتی، همراه با حفظ روابط نزدیک عربستان با روسیه پس از حمله به اوکراین در سال 2022 و امتناع از افزایش تولید نفت، باعث تیرگی روابط شد. ولیعهد سعودی همچنین روابطش را با چین تقویت کرده و حتی احتمال پیوستن به گروه بریکس را نیز مطرح کرده، هرچند ریاض هنوز تصمیم نهایی را نگرفته است.
او اکنون ترکیبی از قاطعیت و همکاری را با کشورهایی که در گذشته با آن‌ها اختلاف داشته، مانند قطر، امارات و ترکیه، به‌کار می‌برد.
زمانی که ترامپ مصر و اردن را برای پذیرش فلسطینی‌های غزه تحت فشار قرار داد تا منطقه به یک تفرجگاه پرزرق‌وبرق تبدیل شود، رهبران عرب در فوریه با MBS در ریاض گرد هم آمدند تا درباره طرح جایگزینی گفت‌وگو کنند.
ترامپ در تاریخ 7 آوریل (18 فروردین) در دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در کاخ سفید، بار دیگر چشم‌انداز خود برای غزه را مطرح کرد. با این حال، مقامات سعودی دخیل در این پرونده می‌گویند ریاض مطمئن است که ارتباط ویژه بین محمد بن‌سلمان و ترامپ می‌تواند رهبر آمریکا را به سمت پیشنهادات عربی برای ایجاد ثبات در خاورمیانه پس از 7 اکتبر سوق دهد.
محمد السدیری، استاد مرکز مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه ملی استرالیا، می‌گوید: «ما در دوره‌ای گذار از نظم منطقه‌ای و جهانی به سر می‌بریم و عربستان سعودی از همه ابزارها برای کسب برتری استفاده می‌کند، از جمله معرفی خود به‌عنوان یک قدرت دیپلماتیک.»
با این حال، رویکرد و سبک ترامپ با ریسک‌های زیادی همراه است.
ایالات متحده در اواسط مارس به‌طور ناگهانی حملات جدیدی علیه انصارالله در یمن انجام داد تا آنان را وادار به توقف حملات به کشتی‌های دریای سرخ کند. حتی در مقطعی صحبت از حمایت واشنگتن از یک حمله زمینی بود. ترامپ هفته گذشته پس از فشارهای پشت‌پرده سعودی‌ها، آتش‌بس با این گروه را اعلام کرد.
عربستان که در سال 2022 با انصارالله آتش‌بس برقرار کرد، پس از سال‌ها جنگ، درگیری طولانی را تهدیدی برای برنامه‌های اقتصادی و زیرساخت‌های نفتی خود می‌بیند؛ زیرساخت‌هایی که پیش‌تر هدف موشک‌ها و پهپادهای حوثی قرار گرفته‌اند.
در همین حال، درگیری در غزه و اقدامات اسرائیل در سوریه، عادی‌سازی روابط MBS با اسرائیل که ترامپ خواستار آن است را دشوارتر می‌کند.
نتانیاهو و مقامات تندروی آمریکایی به ترامپ می‌گویند که تنها راه رسیدن به صلح پایدار در خاورمیانه، اعمال فشار حداکثری بر ایران است. در مقابل، عربستان و متحدانش می‌گویند زمان دیپلماسی فرا رسیده است.
MBS همچنین باید با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که در عراق و سوریه قدرت‌نمایی می‌کند و در تلاش برای تقویت روابط با ترامپ است، مواجه شود.
سیاست‌های MAGA ترامپ حتی ممکن است به عربستان آسیب بزند. افزایش صادرات نفت و گاز آمریکا به آسیا و جنگ‌های تعرفه‌ای که به آهسته شدن اقتصاد جهانی به‌ویژه در چین منجر می‌شود، می‌توانند باعث کاهش بیشتر قیمت نفت و افت تقاضا از سوی مشتریان اصلی عربستان شوند.
با این حال، فعلا به نظر می‌رسد بن‌سلمان برای حفظ حمایت ترامپ حاضر به قربانی دادن است. در مجمع جهانی اقتصاد در داووس در ژانویه، ترامپ از او و اوپک پلاس به دلیل عدم تلاش کافی برای کاهش قیمت نفت انتقاد کرد.
سپس افزایش غیرمنتظره تولید نفت در اوایل آوریل اعلام شد، درست زمانی که ترامپ تعرفه‌هایش را معرفی کرد. عربستان و اوپک پلاس اوایل ماه جاری نیز اقدام مشابهی انجام دادند. سعودی‌ها احتمالا در تلاش‌اند سهم بازار از دست رفته خود را از تولیدکنندگان شیل آمریکا و دیگران بازپس گیرند، اما طبق گفته زیاد داوود، اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور در بلومبرگ اکونومیکس، زمان‌بندی این اقدامات با هدف جلب رضایت واشنگتن نیز بوده است.
اینک عربستان با یک دوراهی مواجه است. طبق برآورد زیاد داوود، برای متعادل نگه‌داشتن بودجه با احتساب هزینه‌های دولت و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی، عربستان به قیمت نفت 113 دلار در هر بشکه نیاز دارد.
در حالیکه ملک سلمان، پدر 89 ساله محمد بن‌سلمان، هنوز پادشاه رسمی است، MBS در میان جوانان سعودی و کسانی که توانسته‌اند از فرصت‌های حاصل از باز شدن فضای اجتماعی بهره ببرند، پیروانی شبیه به فرقه دارد.
بازار