ایرانیان جهان - ایران/ در حالی که شاخص کل بورس در روز چهارشنبه 11 تیرماه، بار دیگر بیش از 42 هزار واحد سقوط کرد، مسئولان از آغاز حمایت‌های گسترده سخن گفتند.
رئیس سازمان بورس از ورود ابزارهای جدید برای بازگرداندن تعادل به بازار خبر داد و بانک مرکزی نیز از تخصیص 60 هزار میلیارد تومان به‌عنوان اولین گام حمایت مالی خبر داد. اما آیا این حمایت‌ها می‌توانند مرهمی بر شرایط این روزهای بورس و خروج مستمر پول حقیقی از بازار سرمایه باشند؟
ارزش معاملات خرد به 27 هزار و 421 میلیارد تومان افزایش یافت
شاخص کل بورس روز گذشته در آخرین روز معاملاتی هفته با افت 42 هزار و 208 واحدی به کانال 2 میلیون و 689 هزار واحد عقب‌نشینی کرد. شاخص هم‌وزن نیز با سقوط 14 هزار و 891 واحدی، تصویر شفافی از وضعیت منفی اکثریت نمادها ارائه داد.
بازار ![]()
حجم معاملات خرد به 79.9 میلیارد سهم رسید و ارزش معاملات خرد به 27 هزار و 421 میلیارد تومان افزایش یافت. اما آنچه بیشتر نگران‌کننده بود، خروج 13 هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بازار در همین روز است. با وجود این در روز گذشته شاهد کاهش فشار فروش بودیم.
صیدی: ابزارهای جدید در راه است
حجت‌اله صیدی رئیس سازمان بورس، در اظهاراتی اعلام کرد که از هفته آینده ابزارهای جدیدی برای تعادل‌بخشی به بازار وارد عمل می‌شوند. وی گفت: «حمایت باید برنامه‌ریزی‌شده، مستمر و هوشمند باشد. ما در چهار روز گذشته بر اساس برنامه جلو رفتیم و از ظرفیت قانونی برای متنوع‌سازی ابزارهای سرمایه‌گذاری استفاده خواهیم کرد.»
بانک مرکزی و حمایت 60 هزار میلیاردی
همچنین در اقدامی کم‌سابقه، بانک مرکزی از تخصیص 60 هزار میلیارد تومان برای حمایت از بازار سرمایه خبر داد و اعلام کرد جلسات مستمر با سازمان بورس در حال برگزاری است. روابط عمومی بانک مرکزی نیز خبر داد که جلسات روزانه‌ای بین معاونان این نهاد و بورس برگزار می‌شود و بزودی خبرهای خوبی منتشر خواهد شد.
با این حال، کارشناسان اقتصادی یادآوری می‌کنند که تجربه حمایت‌های مشابه در گذشته مانند صندوق تثبیت بازار و حمایت‌های سازمانی در سال‌های 1399 و 1400، نشان داده‌اند که اثر این نوع تزریق‌های نقدینگی بیشتر موقتی است.
نیاز مبرم به اعتماد و ساختار تصمیم‌گیری قوی
نیما میرزایی، تحلیلگر بازار سرمایه با تأکید بر اینکه وضعیت بنیادی بورس تغییر نکرده است، عنوان کرد: «بازار هنوز از شوک ریسک‌ها و نوسانات اقتصاد کلان خارج نشده و چیزی که امروز نیاز داریم، فقط پول نیست؛ اعتماد و ساختار تصمیم‌گیری قوی می‌خواهیم.»
به گفته وی، کاهش فشار فروش در معاملات چهارشنبه اگرچه نشانه‌ای مثبت بود؛ اما تا زمانی که ریسک‌های سیستماتیک مهار نشوند و جریان خروج پول حقیقی معکوس نشود، روند نزولی ممکن است هر لحظه از سر گرفته شود.
حمایت بازارگردان‌ها
از سوی دیگر یکی از مسئولان یک هولدینگ بورسی از ورود مستقیم مجموعه خود برای حمایت از بازار خبر داد و اعلام کرد که منابع لازم برای تقویت بازارگردانی تأمین شده‌اند و با شرکت‌های زیرمجموعه نامه‌نگاری شده و آنها ملزم به تقویت عملکرد بازارگردان‌ها شده‌اند.
کاهش فشار فروش؛ بازگشت امید یا روندی موقت؟
اگرچه برخی کارشناسان از کاهش نسبی فشار فروش در بازار چهارشنبه سخن می‌گویند و رشد ارزش معاملات را نشانه‌ای از بازگشت تدریجی اعتماد می‌دانند، اما بسیاری معتقدند که این بازگشت موقتی است و بدون حمایت رسانه‌ای مؤثر، شفافیت اطلاعاتی، اصلاح ساختار سازمانی بورس و کاهش مداخلات غیرکارشناسی، بازار در معرض ریزش‌های مجدد قرار دارد.
البته برخی رسانه‌ها مدعی بودند که روز گذشته رکورد ارزش معاملات خرد شکسته شده، اما بررسی دقیق‌تر نشان داد که رکورد تاریخی همچنان متعلق به 18 تیر 1399 با 30.6 هزار میلیارد تومان است. ارزش معاملات روز گذشته با 27 میلیارد تومان، اگرچه بالاست؛ اما بخشی از آن به علت فروش‌های گسترده و نه ورود سرمایه جدید بوده است.
معصومی: حمایت‌ها مؤثر بوده، اما انتظار تغییر یک‌روزه نداشته باشیم
در همین حال، قادر معصومی خانقاه، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگو با روزنامه ایران، درباره میزان اثربخشی حمایت‌های اخیر از بازار سرمایه، با تأکید بر اینکه این حمایت‌ها مثبت بوده‌اند، بیان کرد: «روز چهارشنبه هم شاخص دوباره افت کرد، اما به نظر من این حمایت‌هایی که از سوی بانک مرکزی و سازمان بورس اعلام شده‌اند، می‌توانند در بازگرداندن ثبات به بازار مؤثر باشند. با وجود این کمیت و کیفیت آنها خیلی مهم هستند.»
واکنش بازار طبیعی است
وی افزود: «بازار در حال بازخورد دادن ریسک‌هایی است که در آن وجود دارد. البته باید بگوییم ریسک خیلی بزرگی هم طی این چند سال وجود نداشته است. اگر از سال 1384 که قانون جدید بازار سرمایه تصویب شد بررسی کنیم، مشابه این وضعیت شاید تجربه شده باشد، اما در این حجم نبوده است.»
حمایت‌ها ادامه‌دار خواهد بود
معصومی ادامه داد: «بر همین اساس واکنش فعلی بازار به نظر می‌رسد تا حدی طبیعی باشد.
با این حال حمایت‌هایی که انجام شده از نظر من خوب بوده‌اند و خدا را شکر قرار شده این حمایت ادامه داشته باشد.»
انتظار جهش سریع شاخص نداشته باشید
وی با اشاره به اینکه نباید از حمایت‌ها انتظار تغییر یک‌شبه داشت، تأکید کرد: «اینکه انتظار داشته باشیم حمایت‌ها منجر به مثبت شدن شاخص یا تغییر فوری در روند معاملات بشود، شاید نه غیرمنطقی؛ اما قطعاً انتظاری بزرگ‌تر از شرایط موجود است.»
ابزارهای جدید چه هستند؟
مدیر نظارت بر بورس‌ها در ادامه به ابزارهای جدید اشاره کرد و توضیح داد: «سازمان بورس برای تعادل بازار به ابزارهای متنوعی متوسل شده است. ازجمله این ابزارها می‌توان به ابزار «بیمه سهام»، «ابزار اختیار فروش سهام» و همین‌طور «ابزارهای حمایتی مربوط به نقدینگی» اشاره کرد.» وی اضافه کرد: «خریدهای صندوق‌های حمایتی، مشارکت اشخاص حقوقی و خرید ناشران بزرگ در بازار، از جمله دیگر ابزارهای مورد استفاده هستند. البته این ابزارها بجز چند مورد خاص، ابزارهایی هستند که فعلاً قابل پیاده‌سازی هستند؛ چراکه سایر ابزارهای نوین نیاز به مقررات‌گذاری و زمان بیشتری برای اجرا دارند.»
ریسک اصلی در حال حاضر، ریسک سیستماتیک و بیرونی است
معصومی در پاسخ به این پرسش که ریشه بحران فعلی بازار سرمایه در کدام بخش است؛ بی‌اعتمادی به سیاست‌گذاری یا کمبود نقدینگی؟ گفت: «نمی‌توان به‌طور قطعی گفت که مشکل فقط بی‌اعتمادی به سیاستگذار یا فقط کمبود نقدینگی است. قبلاً هم گفته‌ام که ریسک اصلی در حال حاضر، ریسک سیستماتیک و بیرونی است. بدون تعارف، شرایط بیرونی تأثیرگذار است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.»
تلاش برای بازسازی اعتماد از دست‌رفته
معصومی خانقاه ادامه داد: «اگر هم در سال‌های اخیر عدم اطمینانی وجود داشته، به مرور زمان تلاش شده تا آن موضوعات برطرف شود. به طور مثال در سال 1399 بی‌اعتمادی زیادی در بازار ایجاد شد. بنابراین، وضعیت موجود را باید در ترکیبی از متغیرها دید، نه صرفاً یک عامل خاص.» به هر حال به نظر می‌رسد، بازار سرمایه ایران در یکی از پیچیده‌ترین مراحل تاریخی خود قرار دارد. شاخص کل از اواخر اردیبهشت تاکنون حدود 16 درصد افت کرده و اعتماد عمومی نسبت به سازوکار حمایت‌های اعلام‌شده به‌شدت آسیب دیده است.