ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
ندا جعفری| سیدعلی مدنی‌زاده شامگاه جمعه - 17 مرداد ماه - در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد: پس از تصویب عضویت ایران در کنوانسیون «پالرمو»، بعد از 7 سال گره FATF باز شده است و برای گفت‌وگو از ایران دعوت کرده‌اند. اما تغییر وضعیت ایران از لیست سیاه FATF به خاکستری و سپس سفید، مستلزم انجام اقداماتی در راستای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم است. این اقدامات شامل تصویب و اجرای کنوانسیون‌های پالرمو و CFT و همچنین همکاری با گروه ویژه اقدام مالی (FATF) است. در حال حاضر، ایران در لیست سیاه FATF قرار دارد و برای خروج از آن باید این اقدامات را انجام دهد. در حال حاضر کنوانسیون «پالرمو» توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد و فرآیند تصویب کنوانسیون CFT نیز در جریان است.
اقدامات لازم برای خروج از لیست سیاه
FATF (گروه ویژه اقدام مالی) یک سازمان بین‌المللی است که با هدف مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم ایجاد شده است. این سازمان کشورها را ارزیابی می‌کند و در صورت عدم تطابق با استانداردهای بین‌المللی، آنها را در لیست‌های مختلفی قرار می‌دهد.کشوری که در لیست سیاه FATF قرار می‌گیرد، با اقدامات متقابل از سوی سایر کشورها مواجه می‌شود. این اقدامات می‌تواند شامل تحریم‌های مالی و تجاری باشد. کشوری که در لیست خاکستری FATF قرار می‌گیرد، تحت نظارت شدیدتری قرار دارد و باید برای خروج از این لیست، اقداماتی را انجام دهد.
تصویب و اجرای کنوانسیون‌های پالرمو و CFT ابزارهایی برای مبارزه با جرایم سازمان‌یافته فراملی و تامین مالی تروریسم هستند. ایران باید با همکاری با FATF اطلاعات لازم را در اختیار آن قرار دهد و با انجام اصلاحات در قوانین و مقررات داخلی با استانداردهای بین‌المللی در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم تطابق داشته باشد.
لیست سیاه و پیامدهای آن
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در خصوص خروج ایران از لیست سیاه به «اعتماد» می‌گوید: FATFیک نهاد غیردولتی است که از حدود یک دهه پیش فعالیت می‌کند و کشورها را بر اساس میزان شفافیت مالی، سلامت نظام بانکی و عدم حمایت از گروه‌های تروریستی به سه گروه سیاه، خاکستری و سفید تقسیم می‌کند. او تاکید می‌کند: این رتبه‌بندی بیش از آنکه صرفا فنی باشد، آثار اقتصادی و سیاسی گسترده‌ای دارد و هزینه‌های فعالیت‌های مالی و تجاری کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شقاقی‌شهری بیان می‌کند که قرار گرفتن ایران در لیست سیاه به معنای پرریسک بودن کشور از منظر مالی و بانکی است. او توضیح می‌دهد: کشورهایی که در گروه سیاه قرار می‌گیرند، از نظر FATF فاقد شفافیت مالی کافی هستند و احتمال دارد به حمایت از گروه‌های تروریستی متهم شوند. این وضعیت موجب می‌شود بانک‌ها و فعالان اقتصادی خارجی با ایران با احتیاط بیشتری وارد معامله شوند و هزینه‌های تراکنش‌ها و بیمه‌ها افزایش یابد. او اضافه می‌کند: طبق تجربه فعالان بخش خصوصی، حضور ایران در لیست سیاه بین 15 تا 30 درصد هزینه‌های مبادلات تجاری و مالی را افزایش می‌دهد و حتی باعث منصرف شدن برخی شرکای تجاری از همکاری با طرف‌های ایرانی می‌شود. شقاقی‌شهری با مثالی ملموس توضیح می‌دهد: این وضعیت شبیه به زمانی است که فردی قصد خرید یا معامله با کسی دارد که سابقه نامطلوب دارد. در چنین شرایطی، طرف مقابل با احتیاط عمل می‌کند، درخواست تضمین‌های بیشتر می‌دهد و ریسک فعالیت را به شکل قابل توجهی بالا می‌برد.
او تشریح می‌کند: حرکت از گروه سیاه به خاکستری به معنای آغاز اقدامات اصلاحی کشور در حوزه شفافیت مالی و رعایت کنوانسیون‌های بین‌المللی است.وقتی ایران وارد گروه خاکستری می‌شود، بخش عمده‌ای از الزامات FATF را اجرا می‌کند و نشان می‌دهد که قصد دارد شفافیت مالی خود را بهبود دهد و استانداردهای بین‌المللی را رعایت کند. شقاقی‌شهری ادامه می‌دهد: ورود به گروه سفید مستلزم پایبندی کامل به تمام پروتکل‌ها و کنوانسیون‌های اعلامی FATF و راستی‌آزمایی رسمی است. در این مرحله، هزینه‌های مبادلات کاهش می‌یابد و همکاری‌های بانکی و تجاری بین ایران و سایر کشورها بسیار تسهیل می‌شود.
این اقتصاددان به دو مورد اختلافی پالرمو و CFT اشاره می‌کند و می‌گوید: پالرمو اخیرا در مجمع تشخیص تصویب شده و از سوی مجلس به دولت ابلاغ می‌شود تا ایران به این کنوانسیون ملحق شود، اما CFT هنوز در دستور کار مجمع باقی مانده و تصویب نشده است.
بازار ![]()
او ادامه می‌دهد: دلیل احتیاط ایران در پذیرش CFT مربوط به نهادهایی مانند سپاه قدس است که از سوی امریکا به عنوان گروه تروریستی اعلام شده‌اند و پیوستن به این کنوانسیون ممکن است به گسترش تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی منجر شود. به گفته شقاقی‌شهری، تجربه ایران در پیمان NPT نشان می‌دهد که ورود به پیمان‌ها ساده است، اما خروج از آنها هزینه سنگینی دارد و FATF نیز شرایط مشابهی ایجاد می‌کند. او تاکید می‌کند: حتی اگر ایران تمام الزامات را اجرا کند، عبور از لیست خاکستری به سفید مستلزم رای مثبت همه 39 عضو FATF است که با عضویت اسراییل و حضور امریکا، دستیابی به این اجماع تقریبا غیرممکن است. شقاقی‌شهری می‌گوید: عبور ایران از لیست خاکستری به سفید مساله‌ای صرفا فنی یا حقوقی نیست، بلکه یک موضوع سیاسی است و تا زمانی که مسائل سیاسی ایران با امریکا و اسراییل حل نشود، مذاکرات فنی و حقوقی تاثیرگذاری محدودی خواهند داشت. او می‌گوید: حدود 70 درصد مسیر عبور از لیست سیاه به سفید سیاسی است و تنها 30 درصد فنی و حقوقی. به همین دلیل حتی تلاش‌های فنی برای اجرای پروتکل‌های FATF بدون حل مسائل سیاسی، نتیجه ملموسی ایجاد نمی‌کند.
شقاقی‌شهری ادامه می‌دهد: تنش‌های اخیر ایران با امریکا و اسراییل شرایط عبور به لیست سفید را بسیار دشوار کرده و حتی رسیدن به لیست خاکستری هم با شک و تردید مواجه است. او تاکید می‌کند: ایران شاید بتواند به لیست خاکستری نزدیک شود، اما عبور به لیست سفید تقریبا غیرممکن است. تصمیم درباره پیوستن به CFT و اجرای الزامات FATF باید با تحلیل همه ابعاد سیاسی و اقتصادی اتخاذ شود و نباید صرفا به جنبه‌های فنی آن اکتفا کرد. به گفته شقاقی‌شهری، پذیرش FATF و CFT اگرچه امکان کاهش هزینه‌های تراکنش‌ها و افزایش شفافیت مالی را فراهم می‌کند، اما می‌تواند موجب باز شدن پرونده‌های جدید تحریمی و سیاسی علیه ایران شود. از این منظر، بررسی همزمان ابعاد اقتصادی، فنی و سیاسی الزامی است و اقدامات تنها بر اساس معیارهای فنی نمی‌تواند تضمین‌کننده موفقیت کشور باشد.
سیگنالی مثبت برای اقتصاد ایران
موسی احمدزاده، عضو اتاق بازرگانی ایران معتقد است؛ خروج ایران از لیست سیاه FATF یک سیگنال مثبت برای اقتصاد کشور به شمار می‌آید. او در گفت‌وگو با «اعتماد» تاکید می‌کند: این اتفاق می‌تواند ما را دوباره به بازارهای جهانی متصل کند. حتی اگر این فرآیند زمانبر باشد، باز هم نشانه‌ای بسیار خوب است؛ چراکه پس از حدود 15 سال قرار داشتن در لیست سیاه، اکنون فرصت بازگشت به جریان اقتصاد بین‌المللی فراهم می‌شود.
به باور احمدزاده، مسائل سیاسی در روند خروج ایران از فهرست‌های بعدی، از جمله رسیدن به لیست خاکستری یا حتی سفید، نقش جدی ایفا می‌کند.
او می‌گوید: اگر اقتصاد ما ضعیف و شکننده بماند، نه در عرصه دیپلماسی و نه در میدان عمل نمی‌توانیم موفق باشیم. اما اگر اقتصاد قوی داشته باشیم، دیپلماسی هم قدرت بیشتری پیدا می‌کند. این عضو اتاق بازرگانی بر تغییر نگاه مدیران اقتصادی کشور تاکید کرده و می‌افزاید: کسانی که همچنان با قواعد قدیمی و منسوخ 40 سال گذشته به اقتصاد نگاه می‌کنند، باید نگرش خود را تغییر دهند. ما نیازمند یک پارادایم شیفت واقعی هستیم؛ یعنی بازگشت به بازارهای جهانی، پذیرش قواعد نوین اقتصاد و حرکت با جریان توسعه. به گفته احمدزاده، خروج از لیست سیاه FATF می‌تواند به‌طور مستقیم بر هزینه‌های اقتصادی اثر بگذارد. او در این باره می‌گوید: در حال حاضر هزینه‌های مبادلات مالی ایران بین 25 تا 35 درصد بالاتر از عرف جهانی است، اما با خروج از این وضعیت، بخشی از این هزینه‌ها کاهش می‌یابد و بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند رقابتی‌تر عمل کنند. اگر نگرش‌های قدیمی کنار گذاشته شود و با قواعد نوین جهانی همسو شویم، می‌توانیم اقتصاد کشور را قوی‌تر کنیم و دوباره در بازارهای جهانی نقش‌آفرین باشیم. توسعه اقتصادی و تقویت دیپلماسی، دو روی یک سکه‌اند که تنها با تغییر رویکرد مدیریتی محقق می‌شوند.