ایرانیان جهان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
جلسه سیاسیون در دفتر رئیس‌جمهور برای سفر پزشکیان به نیویورک
عاطفه شمس| سفر هر ساله رئیس‌جمهور ایران به نیویورک برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در چهار دهه گذشته همواره به صحنه‌ای برای تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران، نمایش تقابل یا تعامل با قدرت‌های جهانی و بازتاب پیام‌های سیاسی در سطح بین‌المللی تبدیل شده است. امسال نیز قرار است اول مهرماه، رئیس‌جمهور عازم نیویورک شود. این سفر در شرایطی انجام می‌شود که فضای بین‌المللی متأثر از تحولات منطقه‌ای و پس‌لرزه‌های جنگ اخیر، حساسیتی دوچندان نسبت به این حضور پیدا کرده است. به همین بهانه نیز محمدعلی ابطحی، معاون پارلمانی دولت اصلاحات در یادداشتی در خبرآنلاین از جلسه‌ای در دفتر ریاست‌جمهوری سخن گفته که نشان‌دهنده حساسیت و آمادگی دستگاه سیاست خارجی برای این حضور است.
روایت ابطحی
سیدمحمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، روز گذشته در شبکه ایکس از جلسه‌ای نوشت که به دعوت مهدی سنایی، مشاور سیاسی رئیس‌جمهور با جمعی از چهره‌های سیاسی برگزار شده و محور آن بررسی ابعاد و ضرورت سفر پزشکیان به نیویورک بود. ابطحی در روایت خود نوشت: «نظر من این بود که بعد از جنگ ظالمانه حتما باید برود؛ به دو دلیل: یکی برای اینکه حجم تجاوز آنها و مظلومیت ایران را به دنیا برساند و دیگر اینکه… بگم؟ گفتم رفتنش لازم است اما بشرطها و شروطها. نتیجه سفر باید مردم ایران را از تعلیق دربیاورد، رفاه به جامعه تزریق کند و سایه جنگ را دور کند». او با اشاره به پرسش‌های محمد قوچانی، دبیر جلسه، بر این نکته تأکید کرد که اگر قرار است این سفر به مذاکره‌ای جدی و سطح بالا بینجامد باید از موضع قدرت باشد و نه ذلت. وی ابراز امیدواری کرد: «امیدوارم سفر انجام شود و وقتی خبر دهند، رئیس‌جمهور در حال بازگشت به ایران است به خاطر خبرهای خوش همه ایران لبخند بزند». ابطحی همچنین یادآور شد که اصل مشورت گرفتن در دولت باید نهادینه شود چراکه بسیاری از مقامات تصور می‌کنند همه چیز را خودشان بهتر می‌دانند.
از دیپلماسی تا جنجال
سفر به نیویورک برای رؤسای جمهور ایران همیشه با حاشیه و گاه جنجال همراه بوده است. اکبر هاشمی‌رفسنجانی به‌طور مستقیم در این نشست شرکت نکرد اما سفرهای دیپلماتیک دولت او در دهه 70 زمینه‌ساز عادی‌سازی نسبی روابط ایران با برخی کشورها شد.
محمد خاتمی در سال 1377 در سفرش به نیویورک با طرح «گفت‌وگوی تمدن‌ها» توانست، توجه افکار عمومی جهان را جلب کند و تصویری متفاوت از ایران ارائه دهد. حضور او در رسانه‌های بین‌المللی، دیدار با نخبگان آمریکایی و گفت‌وگو با ایرانیان خارج از کشور، فضای متفاوتی نسبت به سال‌های پیش رقم زد. محمود احمدی‌نژاد شاید پرحاشیه‌ترین سفرها را به نیویورک داشت. او این فرصت را بیشتر به میدان نمایش شخصی بدل کرد؛ سخنرانی‌های جنجالی او درباره هولوکاست یا نشست پرسش‌وپاسخ در دانشگاه کلمبیا هنوز در حافظه رسانه‌ها باقی است. برای عده‌ای این سخنان باعث تحقیر ایران شد و برای عده‌ای دیگر نشانه جسارت.
حسن روحانی در نخستین سال ریاست‌جمهوری‌اش (1392) با فضای متفاوتی وارد نیویورک شد. تماس تلفنی او با باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، یکی از خبرسازترین لحظات دیپلماسی جمهوری اسلامی در دو دهه اخیر بود. با وجود اینکه این تماس سطحی‌تر از یک دیدار رسمی بود اما بازتاب گسترده‌ای در جهان داشت و در داخل کشور نیز بحث‌های فراوانی به دنبال داشت. در ادامه نیز مذاکرات هسته‌ای و توافق برجام تا حدی به همین بستر ارتباطات بین‌المللی گره خورد. ابراهیم رئیسی در سفر خود به نیویورک تلاش کرد، چهره‌ای منتقد از غرب و همسو با شرق ارائه دهد. حضور او به‌ویژه در سایه مذاکرات هسته‌ای متوقف شده و تنش‌های منطقه‌ای همواره زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار داشت. این سابقه نشان می‌دهد که سفر به نیویورک بیش از آنکه یک مأموریت تشریفاتی باشد، می‌تواند فرصت یا تهدیدی بزرگ برای جایگاه سیاسی ایران در جهان باشد.
از نگاه دولت
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت اخیرا درباره سفر رئیس‌جمهور به نیویورک و شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل گفته بود: «تأکید بر منافع ملی، رساندن صدای ملت ایران به دنیا به خصوص بعد از تجاوز اسرائیل به ایران از جمله موضوعات مد نظر در این سفر خواهد بود که حضور در مجمع سازمان ملل را پررنگ‌تر می‌کند. رئیس‌جمهور ملاقات‌های دوجانبه‌ای خواهند داشت. مسأله فلسطین و غزه هم در دیدار با سران کشورهای اسلامی از موضوعات مورد بحث خواهد بود. این سفر با تیم مورد نیاز انجام می‌شود». از سوی دیگر سیدمهدی طباطبایی، معاون ارتباطات دفتر رئیس‌جمهور، مرداد ماه در توضیحاتی درباره این سفر یادآور شده بود که برنامه‌های نیویورک همچنان در حال تدوین است و امکان دیدار با مقامات مختلف وجود دارد. او در عین حال با اشاره به فضای غیرقابل پیش‌بینی دیپلماسی جهانی گفت: «امروز شاید مذاکره با آمریکا دور از ذهن باشد اما ممکن است تا 40 روز دیگر شرایط تغییر کند». طباطبایی تأکید کرد، سال گذشته حجم دیدارها و ملاقات‌های رئیس‌جمهور با سران کشورها بی‌سابقه بوده است، هرچند برخی تحولات پس از بازگشت به تهران مانع بهره‌برداری کامل از آن دستاوردها شد.
چشم‌انداز سفر پیش‌رو
امسال سفر رئیس‌جمهور در شرایطی انجام می‌شود که مذاکرات هسته‌ای و تحولات منطقه‌ای، حساسیت‌ها را افزایش داده و روابط ایران با برخی کشورهای همسایه در مسیر تازه‌ای قرار گرفته است. به نظر می‌رسد، دولت تلاش دارد از این فرصت برای چند هدف کلیدی استفاده کند:
نمایش استقلال و اقتدار جمهوری اسلامی در برابر فشارها.
بازتعریف روایت ایران از تحولات منطقه‌ای و امنیت خلیج فارس.
ارسال پیام به افکار عمومی جهانی درباره ضرورت پایان دادن به یکجانبه‌گرایی.
تقویت ارتباطات چندجانبه با کشورهایی که در سال‌های اخیر روابط‌شان با ایران بهبود یافته است.
سفر رئیس‌جمهور به نیویورک را باید حلقه‌ای در زنجیره سیاست خارجی ایران دانست که همواره با حاشیه‌های پررنگ همراه بوده است. چه در دوران خاتمی با شعار گفت‌وگوی تمدن‌ها، چه در دوره احمدی‌نژاد با سخنرانی‌های جنجالی، چه در سال‌های روحانی با تماس تلفنی با اوباما و چه در دوره‌های اخیر، این سفر هر بار بازتابی گسترده داشته است.
حاشیه ثابت سفر به نیویورک
اما یکی از حاشیه‌های ثابت سفرهای نیویورک، پرسش رسانه‌ها و تحلیلگران درباره احتمال دیدار میان رئیس‌جمهور ایران و همتای آمریکایی است که احتمالا با سفر پزشکیان به نیویورک باز هم مطرح خواهد شد. دلیل این حساسیت این است که روابط تهران- واشنگتن طی بیش از 4 دهه گذشته قطع بوده و هرگونه تغییر در این وضعیت می‌تواند پیامدهای عمیق سیاسی و اقتصادی داشته باشد. با این حال از نگاه جمهوری اسلامی ایران چنین دیداری همواره با خط‌قرمزهای مشخص همراه بوده است. مقامات ایران تأکید کرده‌اند که رابطه با آمریکا تنها در صورتی معنا دارد که بر اساس احترام متقابل و بدون پیش‌شرط‌های تحمیلی باشد. بنابراین هر بار که گمانه‌زنی‌ها بالا می‌گیرد، در نهایت تکذیب یا تأکید بر محدود بودن تماس‌ها به سطحی غیررسمی مطرح می‌شود. حضور در نیویورک فرصتی است که رئیس‌جمهور ایران بدون واسطه در برابر نمایندگان بیش از 190 کشور جهان سخن بگوید و مواضع جمهوری اسلامی را تشریح کند. برخلاف بسیاری از نشست‌های بین‌المللی که در منطقه یا در قالب سازمان‌های منطقه‌ای برگزار می‌شود، مجمع عمومی سازمان ملل جایگاهی استثنایی دارد؛ چراکه همه کشورها، فارغ از وزن سیاسی و اقتصادی‌شان، تریبونی برابر برای طرح دیدگاه‌ها در اختیار دارند. برای ایران، که همواره در معرض روایت‌سازی قدرت‌های غربی درباره برنامه هسته‌ای، نقش منطقه‌ای و حقوق بشر قرار دارد، این فرصتی طلایی است تا روایتی مستقل و مستقیم از زبان عالی‌ترین مقام اجرایی خود ارائه کند. علاوه بر این حاشیه‌های سفر مثل مصاحبه‌های رسانه‌ای، دیدار با نخبگان، گفت‌وگو با ایرانیان مقیم آمریکا و رایزنی‌های پشت پرده با رهبران سیاسی کشورها نیز بخش جدایی‌ناپذیر آن است. تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که همین حاشیه‌ها گاه به اندازه متن سخنرانی‌ها اثرگذاری داشته‌اند.
فرصتی که نباید از دست برود
حضور همزمان مقامات عالی‌رتبه جهان در یک ساختمان، فرصتی کم‌نظیر است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. آنچه اهمیت دارد، چگونگی استفاده از این موقعیت است که فرصتی برای بازتعریف جایگاه ایران در جهان به شمار می‌رود. همان‌طور که ابطحی یادآور شد رفتن به نیویورک «بشرطها و شروطها» است. اگر نتیجه این سفر تنها به عکس‌های یادگاری و بیانیه‌های کلیشه‌ای محدود شود، تردیدی نیست که انتقادات منتقدان پررنگ‌تر خواهد شد. اما اگر از این سفر به عنوان سکویی برای گشودن باب گفت‌وگو و دفاع قدرتمندانه از منافع ایران استفاده شود، می‌تواند به نقطه عطفی در دیپلماسی دولت چهاردهم تبدیل شود.
بازار ![]()